Ο ναός της Παναγίας Αγιοδεκτιανής στο Καινούργιο Χωριό και η ιστορία του

 

 

Το Καινούργιο Χωριό, που σήμερα υπάγεται στο Δήμο Χερσονήσου, υπήρξε επί Ενετοκρατίας φέουδο της οικογένειας Φόσκολο.

Από τότε στο κέντρο του οικισμού υπήρχε εκκλησία της Παναγίας Αγιοδεκτιανής η οποία όμως ήταν αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου κι όχι στα Εισόδια, όπως είναι σήμερα.

Μάλιστα αναφορά στη συγκεκριμένη εκκλησία γίνεται στη διαθήκη του Μαρκαντώνιο Φόσκολο ενώ η ύπαρξη, ως τις μέρες μας, τμήματος τοιχογραφίας πάνω στο νότιο τοίχο της επιβεβαιώνει το βενετσιάνικο παρελθόν της. Στην τοιχογραφία, που δυστυχώς δεν διατηρείται σε καλή κατάσταση, απεικονίζεται ο Χριστός και στο πλάι του η Παναγία.

Βέβαια τότε ήταν ένας μικρός ναός και καταλάμβανε μόνο ένα τμήμα του κτίσματος που βλέπουμε σήμερα και στο οποίο τιμούν πλέον οι κάτοικοι τα Εισόδια, στο νότιο κλίτος, και την Αγία Παρασκευή, στο βόρειο.

Μαρτυρίες αναφέρουν πως όταν πριν από αρκετά χρόνια έγινε ανακαίνιση του ναού και αφαιρέθηκαν οι σοβάδες ένα τμήμα της εκκλησίας βρέθηκε μαυρισμένο από φωτιά που πιθανόν είχαν βάλει οι Οθωμανοί. Αυτό το ενδεχόμενο στηρίζει και το κάψιμο εικόνων που είχαν κρύψει οι χριστιανοί στη σπηλιά, δυτικά της Αγίας Αναστασίας (σπηλιά της Σπυριδολενιάς).

Γύρω από το ναό της Παναγίας λειτουργούσε τον 16^ο και 17^ο αιώνα νεκροταφείο και μάλιστα στη διαθήκη του ο Φόσκολο είχε ζητήσει εκεί να ταφεί: «άμα λευτερωθεί η Κρήτη να τα θάψουν στο χωριό μου το Καινούργιο Χωριό Πεδιάδας στην εκκλησία της Κυρίας της Αγιοδεκτιανής».

Στην ίδια διαθήκη όριζε ο Φόσκολο πως στη γιορτή της Παναγίας στις 15 Αυγούστου ήθελε να μοιράζονται στους κατοίκους του χωριού δέκα μουζούρια από το καλύτερο στάρι, μαζί με όσπρια μαγειρεμένα και κρασί και την ίδια μέρα να πηγαίνει ο καπελάνος της Επισκοπής Χερσονήσου να λειτουργεί μνημονεύοντας τον ίδιο και τους δικούς του.

Ο ίδιος άφηνε στο λειτουργό της Αγιοδεκτιανής, τον οποίο θα εξέλεγαν πρώτα οι επίτροποι του και ύστερα, όταν είναι νόμιμης ηλικίας, ο μεγαλύτερος από τους γιούς του, ένα μικρό σώχωρο που υπήρχε δυτικά από τις στέρνες του με εντολή να του δίνουν κάθε χρόνο δέκα μιστάτα κρασί. Σε αντάλλαγμα θα ήταν υποχρεωμένος να κάνει κάθε Κυριακή στην Αγιοδεκτιανή και στους Αγίους Σαράντα, εκ περιτροπής, μια λειτουργία για την ψυχή του και την ψυχή των γονέων του.

Αναφορά στο ναό της Παναγίας υπάρχει και σε προικοσύμφωνο με ημερομηνία 13 Ιουλίου 1635 και στο οποίο ως μάρτυρες υπογράφουν ο Μαθιός Μακελλάρης, ηγούμενος του μοναστηριού της Κερά Ελεούσας, και ο αιδεσιμώτατος Γεώργιος Σερέπετσης από την Κόξαρη καθώς επίσης ο Κωνσταντίνος Πάντιμος και ο Μιχάλης Τριβίδης από το Καινούργιο Χωριό. 

Στο προικοσύμφωνο υπάρχει σημείωση του συμβολαιογράφου που λέει: Σήμερο 23 Αυγούστου 1635 πήγα και διάβασα το παραπάνω προικοσύμφωνο στην εκκλησία της Παναγίας στο Καινούργιο Χωριό, μπροστά σε όλους τους ενδιαφερομένου, που το επιβεβαίωσαν ξανά…»

(Αντλήθηκαν πληροφορίες από το βιβλίο του Γιάννη Τζαγάκη «Το Καινούργιο Χωριό και η περιοχή του μεγάλου δήμου Επισκοπής-Πορεία μέσα στο χρόνο», έκδοση του Δ. Επισκοπής)