Βρόκαστρο: Ο Υστερομινωικός Οικισμός με την απέραντη θέα πάνω από το Καλό Χωριό

 

Σε μια απόκρημνη κορυφή με φυσική οχύρωση, πάνω από το Καλό Χωριό Λασιθίου, συναντάμε έναν από τους πιο αξιόλογους οικισμούς της Υστερομινωικής Περιόδου, το Βρόκαστρο ή Βρώκαστρο. 

Παρότι το υψόμετρο δεν είναι μεγάλο, καθώς δεν ξεπερνά τα 313 μέτρα, το οπτικό πεδίο που προσφέρει το σημείο προς όλες τις πλευρές του ορίζοντα είναι ανεμπόδιστο και μοναδικό ενώ η στρατηγική θέση του επιτρέπει απόλυτο έλεγχο των κινήσεων από βορρά προς νότο και το αντίστροφο.

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το ότι αυτό το σημείο επέλεξαν για να δημιουργήσουν ένα μικρό οικισμό οι άνθρωποι που ζούσαν σε παραθαλάσσια μέρη κι ένιωσαν κίνδυνο από την έλευση εχθρών.

Η πρώτη που ασχολήθηκε με την ανασκαφή στο Βρόκαστρο ήταν το 1910 και 1912 η Edith Hall Dohan. Τότε ανασκάφτηκαν τμήματα Υστερομινωικού ΙΙΙΓ-Γεωμετρικού οικισμού που πιθανόν να ιδρύθηκε γύρω στο 1200 π.Χ. και διατηρήθηκε έως τον 7ο αιώνα.

Εκτιμάται ωστόσο πως ο οικισμός συνέχισε να υπάρχει και στην Ανατολίζουσα περίοδο, όπως αποδεικνύει η παρουσία συγκεκριμένων τάφων.Υπάρχουν επίσης ενδείξεις κατοίκησης κατά την Κλασική και Ελληνιστική περίοδο και προς αυτό συνηγορούν τα καλής ποιότητας μελαμβαφή όστρακα που αποκαλύφθηκαν κατά τις ανασκαφές της Hall.

Ο Πολωνός αρχαιολόγος Krzystof Nowicki θεωρεί τον οικισμό του Βρόκαστρου τυπική αμυντική θέση της Μεσομινωικής Ι-ΙΙ Περιόδου.

Ο οικισμός του Βρόκαστρου φέρεται λοιπόν να ιδρύθηκε κατά τη μεταβατική περίοδο που τα μινωικά ανάκτορα έχασαν την αίγλη τους με τις συνεχείς μετακινήσεις ελληνικών φύλων να δημιουργούν αίσθημα ανασφάλειας σε εκείνους που ζούσαν κοντά στην θάλασσα και πεδινές περιοχές που μπορούσαν εύκολα να κατακτηθούν.

Παρότι πλήρη εικόνα για το λόγο που οδήγησε στη δημιουργία οικισμού στο Βρόκαστρο δεν έχουμε φαίνεται πως η θέση του, με πλήρη εποπτεία στα δυτικά και ανατολικά του Λασιθίου, αλλά και από βορρά προς νότο, η φυσική οχύρωση που προσφέρει με ταυτόχρονη πρόσβαση από τα νότια η οποία όμως είναι καλά κρυμμένη, συνέτειναν στην επιλογή του σημείου.

Τα ερείπια του Βρόκαστρου μαρτυρούν την παρουσία δυο συνοικιών, με διάσπαρτα κτίρια, η μια εκ των οποίων ψηλά στο λόφο και η δεύτερη πιο χαμηλά με οχύρωση να την περιβάλλει, η οποία όμως στήριζε και τους τοίχους των κατοικιών.

Η ανασκαφή αποκάλυψε μικρά πέτρινα κτίσματα με λιγοστά δωμάτια και μικρές, ορθογώνιες δομές πολλαπλών δωματίων που στερούνται κεντρικής αυλής ή εσωτερικού διαδρόμου. Το κτίσιμο τους είχε γίνει χωρίς σχέδιο και μόνο με ακανόνιστη πέτρα και λάσπη.

Αξιοσημείωτοι είναι οι τάφοι και ταφικές πρακτικές διαφόρων τύπων που αποκαλύφθηκαν γύρω από το Βρόκαστρο με ταφές σε πιθάρια, και λαξευτούς τάφους με καύσεις νεκρών και ταφικά περιφράγματα.

Στο πλαίσιο επιφανειακής έρευνας στην ευρύτερη περιοχή του Βροκάστρου έχουν εντοπιστεί λείψανα εγκαταστάσεων και ταφικών συνόλων τόσο των μινωικών όσο και των ιστορικών χρόνων.

Δίπλα από τους τάφους βρέθηκε ένα ιερό, ενώ υπήρχε κι ένα δεύτερο στον οικισμό, με πεζούλι για τα ειδώλια. Επειδή επρόκειτο για οικισμό της λεγόμενης «Σκοτεινής Περιόδου», όπου ζούσαν αγρότες και κτηνοτρόφοι, τα ευρήματα της Edith Hall Dohan ήταν κεραμικά αγγεία, όπλα, αιχμές δοράτων, περόνες και διάφορα αγροτικά εργαλεία μαζί με λιγοστά ειδώλια και προσωπεία φτιαγμένα από πηλό.

 

(Πληροφορίες αντλήθηκαν από την ιστοσελίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Καλού Χωριού & την έκδοση "Excavations in Eastern Crete : Vrocastro", by E. H. Hall, University of Pennsylvania 1914)