Πρινιάτικος Πύργος: Μια σημαντική αρχαιολογική θέση στο Καλό Χωριό Μεραμπέλου

 

Στο μυχό του κόλπου του Μεραμπέλου, στο Καλό Χωριό, βρίσκεται ο  Πρινιάτικος Πύργος. Πρόκειται για μια μικρή χερσόνησο, μεταξύ των παραλιών Καραβοστάσι και Άγιος Παντελεήμονας, κοντά στο ποτάμι, όπου συναντάμε μια από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές θέσεις στην περιοχή.

Κάποτε ήταν λόφος όμως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας τη μετέτρεψε σε ένα ασβεστολιθικό ακρωτήρι.

Πρόκειται για χώρο όπου η ανθρώπινη παρουσία καταγράφεται συστηματικά από τα μινωικά χρόνια μέχρι και την Τουρκοκρατία.

Οι πιο πρώιμες φάσεις κατοίκησης της θέσης είναι η Τελική Νεολιθική και Πρώιμη Μινωική Ι και ΙΙ περίοδος.Η παρουσία του ανθρώπου είναι έκτοτε συνεχής μέχρι την Υστερομινωική Ι περίοδο.Ο μινωικός οικισμός μάλλον καταστράφηκε στην Υστερομινωική ΙΑ περίοδο.

Η δεύτερη πιο σημαντική περίοδος χρήσης του χώρου είναι η Ρωμαϊκή (1ος–7ος αιώνας), όπως αποκαλύπτουν τα κτίσματα που εντοπίζει η αρχαιολογική σκαπάνη.

Η επόμενη φάση κατοίκησης, που ανιχνεύεται στο χώρο, ξεκινά το 13ο αιώνα και αφορά σε όλη την περίοδο της Βενετικής και Οθωμανικής κυριαρχίας.

Η περιοχή ήταν γνωστή στους αρχαιολόγους από τις αρχές του 20ου αιώνα. Στον Πρινιάτικο Πύργο αναπτύχθηκαν οικισμός, λιμενικές, βιοτεχνικές εγκαταστάσεις αλλά και τελετουργικές.

Μετά τις ανασκαφές στο Βρόκαστρο, περίπου 1,5 χιλιόμετρο νοτιοανατολικά, από την Έντιθ Χέιγουορντ Χολ το 1910 και το 1912, η Χολ επισκέφτηκε την ακτή γύρω από τον Πρινιάτικο Πύργο, όπου πραγματοποίησε κάποιες δοκιμαστικές ανασκαφές  εντοπίζοντας καλοδιατηρημένα κεραμικά της εποχής του Χαλκού.

Το 2005 και το 2006 τις σωστικές ανασκαφές σημείων που κινδύνευαν από τη διάβρωση των ακτών (κλίβανοι) ανέλαβε η αρχαιολόγος Μεταξία Τσιποπούλου της 24ης Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Κατά τη διάρκεια των σύντομων ανασκαφών, στις αρχές του 20ου αιώνα, ήρθαν στο φως κεραμικά από την πρώιμη και ύστερη Μινωική περίοδο (3η και 2η χιλιετία π.Χ.) και τα ερείπια ενός μεγαλύτερου ρωμαϊκού οικισμού που είχε χτιστεί σε μέρος της πόλης της Εποχής του Χαλκού.

Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν από το Ιρλανδικό Ινστιτούτο Ελληνικών Σπουδών μετά το 2005.Οι ανασκαφές υπό τη διεύθυνση της Barbara Hayden (2005-2006) αποκάλυψαν τοίχους βυζαντινών κτισμάτων.

Σε δημοσιευμένη προκαταρκτική ανακοίνωση από την ανασκαφέα έγινε λόγος για δύο φάσεις χρήσης που χρονολογήθηκαν ευρύτατα από τον 5ο έως και τον 11ο αιώνα βάσει μολυβδόβουλου (μολύβδινη σφραγίδα) και αμφορέων που εντοπίστηκαν.

Η εύρεση μολυβδόβουλου ανήκοντος στον «Βαάνη, πατρίκιο μάγιστρο και κόμιτα» μαρτυρεί υψηλότατο στρατιωτικό αξιωματούχο.

Με βάση το στρατιωτικό αξίωμα που αποτυπώνει η επιγραφή του μολυβδόβουλου είναι λογική η υπόθεση ότι υπάρχει μία στρατηγική σημασία του λιμανιού του Πρινιάτικου Πύργου.

Κατά τις ανασκαφές του 2007-2011, υπό  τη  διεύθυνση του Barry  Molloy, ανοίχθηκαν τέσσερις  νέες τομές όπου αποκαλύφθηκαν  τμήματα δύο κτισμάτων με διαδοχικές φάσεις οικοδόμησης και στο δάπεδο βρέθηκε θαμμένο μολύβδινο σκεύος.

Επίσης αποκαλύφθηκαν δύο κτιστοί κιβωτιόσχημοι τάφοι με πολλαπλές ταφές. Παράλληλα εντοπίστηκαν τοίχοι που αποδόθηκαν σε δύο διαφορετικά πρωτοβυζαντινά κτίσματα.

Η λειτουργία της εγκατάστασης τον 7ο-8ο αιώνα

Με βάση την έως τώρα μελέτη, χαρακτηριστικά του ανασκαφέντος χώρου είναι τα διάφορα δωμάτια και η εντυπωσιακή σε αριθμό παρουσία των αμφορέων, που καθιστά τα δωμάτια μάλλον αποθηκευτικούς χώρους.

Εδώ αποθηκεύονταν αμφορείς που από μία πρώτη παρατήρηση των πηλών προέρχονταν τόσο από την Κρήτη όσο και από διάφορες θέσεις του Αιγαίου· φαίνεται ότι ήταν θέση τόσο εξαγωγής όσο και εισαγωγής προϊόντων.

Ταυτόχρονα ήταν θέση στην οποία πιθανόν έδρευε κάποιος αξιωματούχος, παραλήπτης της επιστολής του κόμιτος Βαάνη. Είναι επομένως πιθανό ότι ο Πρινιάτικος Πύργος να ήταν θέση ελλιμενισμού πλοίων τα οποία μετέφεραν εμπορεύματα.

Την καταλληλότητα της θέσης για ελλιμενισμό δηλώνει και το σύγχρονο όνομά της «Καραβοστάσι».

Εύκολα μπορείς κανείς να υποθέσει ότι η ύπαρξη του μολυβδόβουλου και ενός σημαντικού νομίσματος που αποκαλύφθηκε υποδηλώνουν την άσκηση κρατικού ελέγχου στη διακίνηση των εμπορευμάτων, καθώς και την παρουσία στόλου.

Τα νομίσματα του Λέοντος Γ ́ απαντούν σπάνια όμως είχαμε τον εντοπισμό ενός αργυρού νομίσματος του Λέοντος Γ’ του Ίσαυρου στο Πρινιάτικο Πύργο.

Ο Λέων Γ ́ φρόντισε για την παράκτια άμυνα της αυτοκρατορίας στο Αιγαίο και στην Κρήτη. Επομένως η εύρεση του νομίσματος στον Πρινιάτικο Πύργο υποδηλώνει έναν ιδιαίτερο ρόλο για τη θέση αυτή.

 

(Πηγές Έλλη Τζαβέλλα, «Πρινιάτικος Πύργος, ένα λιμάνι της ανατολικής Κρήτης. Οι μαρτυρίες των αμφορέων της μεταβατικής περιόδου (7ος-9ος αι.): Μία πρώτη προσέγγιση» και Irish Institute of Hellenic Studies at Athens «Priniatikos Pyrgos»)

Δείτε επίσης

Βρόκαστρο: Ο Υστερομινωικός Οικισμός με την απέραντη θέα πάνω από το Καλό Χωριό