Ο βυζαντινός ναός της Μεταμόρφωσης και του Αγίου Πνεύματος στο Οροπέδιο του Λιμνάκαρου στο Λασίθι

 

Στο όμορφο οροπέδιο του Λιμνάκαρου, σε υψόμετρο περίπου 1120 μέτρων, στα «πόδια» της επιβλητικής οροσειράς της Δίκτης είναι κτισμένος ο δίκλιτος ναός του Αγίου Πνεύματος και της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος.

Μέσα σε ένα τοπίο άγριας ομορφιάς, όπου όμως δεν έχουμε κατοίκηση, παρά μόνο κάποιες καλλιέργειες μηλιάς, καρυδιάς και αχλαδιάς κάποιοι, πριν από πολλούς αιώνες, επέλεξαν να κτίσουν ένα μικρό ναό για να δοξάσουν τον πλάστη αυτού του μοναδικού τόπου.

Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό ναό συνολικά για το Οροπέδιο Λασιθίου, όπου βρίσκεται και το Οροπέδιο του Λιμνάκαρου, καθώς είναι ο μοναδικός τοιχογραφημένος της βυζαντινής περιόδου όλου του Οροπεδίου Λασιθίου.

Ως γνωστόν το Οροπέδιο Λασιθίου επί Βενετών, υπήρξε άντρο επαναστατών και τόπος που αντιστάθηκε ιδιαίτερα στους δυτικούς κατακτητές γι αυτό κι εκείνοι διέταξαν να παραμείνει ακατοίκητο την περίοδο 1293-1463, πράγμα που του στέρησε τον πλούτο των παλιών τοιχογραφημένων ναών που βλέπουμε σε άλλα σημεία της Κρήτης το αντίστοιχο χρονικό διάστημα.

Το πώς και από ποιόν μπόρεσε τελικά να τοιχογραφηθεί δεν το γνωρίζουμε και βέβαια η ύπαρξη του θέτει ερωτηματικά ως προς το εύρος και τις συνθήκες της πλήρους ερήμωσης που είχαν διατάξει τότε οι Βενετοί.

Αρχικά στο σημείο να πούμε πως είχε κτιστεί ένας μικρός σταυρεπίστεγος ναός ο οποίος και στολίστηκε με όμορφες τοιχογραφίες και αφιερώθηκε στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Όμως αυτό το κτίσμα δέχτηκε στο πέρασμα των αιώνων αλλεπάλληλες επεμβάσεις που αλλοίωσαν τη μορφή του, με κυριότερη την προσθήκη, το 1875, του βόρειου κλίτους το οποίο αφιερώθηκε στο Άγιο Πνεύμα.

Στα τέλη του 20ου αιώνα έγιναν εκτεταμένες αναστηλωτικές εργασίες που προσέδωσαν στο νότιο αρχικό κλίτος την πρότερη μορφή του ενώ παράλληλα αποκαλύφθηκε και συντηρήθηκε ο αποσπασματικά σωζόμενος τοιχογραφικός διάκοσμος, που χρονολογείται από το πρώτο μισό του 14ου αιώνα.

Εκτός από τις συνήθεις σκηνές του ευαγγελικού κύκλου βλέπουμε σε μικρά αψιδώματα τις μορφές καβαλάρηδων Αγίων ενώ ενδιαφέρον, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, παρουσιάζει η παράσταση με τους κτήτορες που κρατούν το ομοίωμα του ναού, μια παράσταση που σήμερα δύσκολα διακρίνεται.

Παρότι ο αρχικός ναός είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση (6 Αυγούστου) το μεγάλο πανηγύρι στην εκκλησία του Λιμνάκαρου γίνεται κάθε χρόνου του Αγίου Πνεύματος. Πλήθος πιστών αλλά και κτηνοτρόφοι που βόσκουν τα κοπάδια τους στην περιοχή συγκεντρώνονται στην απομονωμένη εκκλησία εκείνη την ημέρα.

Πολλούς πιστούς όμως βλέπουμε εκεί και κάθε χρόνο τη Μεγάλη Παρασκευή. Σχεδόν έχει καθιερωθεί εκείνη η μέρα ως άτυπη ορειβατική γιορτή καθώς δεκάδες ορειβάτες περπατούν ως το Οροπέδιο και στολίζουν τον επιτάφιο σε κλίμα κατάνυξης με την άνοιξη να μοσχοβολά και να προσφέρει το δικό της στολισμό στη φύση πανηγυρίζοντας, προκαταβολικά, για το Πάσχα και την Ανάσταση που έρχεται.  

(Αντλήθηκαν πληροφορίες από την έκδοση της Συνοδικής Επιτροπής Θρησκευτικού Τουρισμού της Εκκλησίας Κρήτης-ΜΚΟ Φιλοξενία, "Χριστιανικά Μνημεία της Κρήτης", των Μιχάλη Γ. Ανδριανάκη, Κώστα Δ. Γιαπιτσόγλου).