Ο ναός του Αγίου Γεωργίου του Ξιφηφόρου στα Νούφια Αποδούλου που ο Άγιος δεν θέλει να χει πόρτα

 

Σε αγροτική τοποθεσία στο Αποδούλου Αμαρίου, πάνω σε ύψωμα που ονομάζεται Νούφια, συναντάμε το μονόχωρο και καμαροσκεπή ναό του Αγίου Γεωργίου του Ξιφηφόρου.

Το προσωνύμιο Ξιφηφόρος του αποδόθηκε λόγω του ξίφους που κρατά ο Άγιος στην μεγάλου μεγέθους τοιχογραφία που κοσμεί το μεσαίο τυφλό αψίδωμα του ναού.

Ο Άγιος Γεώργιος ο Ξιφηφόρος μάλιστα συνδέεται με μια ωραία παράδοση, την οποία διηγήθηκε στο e-storieskritis.gr κάτοικος της περιοχής. Όπως μας είπε, ο ναός του Αγίου Γεωργίου ποτέ δεν είχε πόρτα. Οι προηγούμενες γενιές κατοίκων του Αποδούλου είχαν τοποθετήσει τουλάχιστον τρείς φορές πόρτα στο ναό αλλά την επόμενη κιόλας ημέρα τις έβρισκαν πεταμένες στο παρακείμενο περιβόλι. Υπέθεσαν έτσι πως «στο σπίτι του ο Άη Γιώργης» δεν θέλει πόρτα», θέλει να είναι πάντα ανοικτό για κάθε πιστό που θα περάσει από κει. Έτσι έκτοτε ουδείς άλλος επιχείρησε να κλείσει το ναό με πόρτα.

Λέγεται πως εκεί από το 1150 μέχρι το 1200 λειτουργούσε ανδρικό μοναστήρι με μεγάλη περιουσία που έφθανε μέχρι τον ποταμό Ξιφέ, ο οποίος πήρε το όνομα του από αυτό το μοναστήρι.

Στο σημείο που βλέπουμε σήμερα το ναό του Αγίου Γεωργίου υπήρχε κατά το παρελθόν παλαιότερο κτίσμα από το οποίο διασώθηκε ο βόρειος τοίχος και ο ανατολικός με την αψίδα του ιερού.

Στο αρχικό κτίσμα είχε προστεθεί στα νότια ένα ακόμη κλίτος το οποίο όμως κατέρρευσε. Από το δεύτερο κλίτος διασώθηκε ο βόρειος τοίχος με τρία οξυκόρυφα, τυφλά αψιδώματα. Στο κεντρικό αψίδωμα  ανοίχθηκε η είσοδος με οξυκόρυφο ανακουφιστικό τόξο το οποίο έφερε παράσταση του Αγίου Γεωργίου.

Χαμηλά στους τοίχους του κτίσματος εικονίζονται παραστάσεις ολόσωμων αγίων. Στα τυφλά αψιδώματα υπάρχουν, σε μεγάλο μέγεθος, οι παραστάσεις της Κοίμησης της Θεοτόκου και των έφιππων Αγίων Δημητρίου και Γεωργίου.

Ο Άγιος Γεώργιος κρατά στο δεξί χέρι ξίφος, εξ ου και το ξιφηφόρος, ενώ φέρει έξεργο φωτοστέφανο. Δίπλα και χαμηλά στον ίδιο τοίχο ξεχωρίζουν οι μορφές των γονέων του Αγίου Γεωργίου, δηλαδή των Αγίων Γεροντίου και Πολυχρονίας.

Ακολουθεί μία ζώνη με στηθαίους αγίους σε ορθογώνια πλαίσια και σκηνές από τον κύκλο του αγίου Γεωργίου. Από τον ευαγγελικό κύκλο διακρίνονται στην καμάρα οι παραστάσεις της Ανάληψης, της Υπαπαντής, της Μεταμόρφωσης, της Προδοσίας και του Λίθου.

Στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης εικονίζεται ο Παντοκράτορας και στον ημικύλινδρο συλλειτουργούντες ιεράρχες ενώπιον του Μελισμού.

Ο διάκοσμος του ναού αποδίδεται σε ένα λαϊκό ζωγράφο των μέσων του 14ου αιώνα ο οποίος γνώριζε ιδιαίτερα καλά τις εικονογραφικές εξελίξεις της Παλαιολόγειας τέχνης.

Στον ίδιο καλλιτέχνη μάλλον οφείλεται και η διακόσμηση των ναών της Παναγίας στο Σμιλέ Αμαρίου και της Παναγίας στο Ρουσοσπίτι Ρεθύμνου.

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας η παράδοση αναφέρει πως εκεί λειτούργησε κρυφό σχολείο. Οι Οθωμανοί πάντως και εδώ προκάλεσαν καταστροφές και μάλιστα ξέσπασαν την οργή τους πάνω στις τοιχογραφίες αφαιρώντας τα μάτια των Αγίων.

Επίσης διατηρείται για το ναό αυτό η ιστορία ενός βοσκού που κάποτε είχε τάξει στον Άγιο Γεώργιο τον καλύτερο τράγο του κοπαδιού του. Στη γιορτή του Αγίου όμως μετάνιωσε και δεν του πήγε τον καλύτερο αλλά έναν πιο δεύτερο. Την ώρα που τελούνταν η Θεία Λειτουργία ακούστηκαν κουδούνια ζώων έξω από την εκκλησία και οι πιστοί είδαν όλο το κοπάδι του συγκεκριμένου βοσκού να έχει σκαρφαλώσει πάνω στην στέγη της με πρώτο τον τράγο που δεν ήθελε ο βοσκός να προσφέρει στον Άγιο. Μετά από αυτό αναγκάστηκε να παραδεχτεί την αμαρτία του και να επανορθώσει.

(Με πληροφορίες από την έκδοση «Χριστιανικά Μνημεία της Κρήτης» Μιχάλης Γ. Ανδριανάκης, Κωνσταντίνος Δ. Γιαπιτσόγλου και «Αποδούλου», Γεωργίου Κ. Φωτάκη)