Η Μινωική αγροικία στο λόφο Χωματά-Χρυσοκάμινο πάνω από το Καβούσι Λασιθίου

 

Στο λόφο Χωματά, στην ευρύτερη περιοχή του Καβουσίου στο Λασίθι, εντυπωσιάζει η μινωική αγροικία που ανασκάφηκε το 1996-97. Τη συναντάς, στην κυριολεξία στη μέση του πουθενά, ανηφορίζοντας στο πλάι από το φαράγγι της Αγριόμαντρας και προχωρώντας προς το λιμάνι του Θόλου, μέσα από αδιευκρίνιστο μονοπάτι και χωματόδρομους. 

Την περιοχή αυτή τη γνωρίζουμε και ως Χρυσοκάμινο. Σύμφωνα με τον Paul Faure εκεί κοντά υπάρχουν λείψανα μεταλλευτικού καμινιού, μεταγενέστερου του μεσαίωνα, που χρησιμοποιήθηκε από τσιγγάνους χαλκωματάδες.

Βέβαια οι αρχαιολόγοι έχουν διαφορετική άποψη καθώς θεωρούν πως η εγκατάσταση χύτεσης χαλκούχων ορυκτών στο Χρυσοκάμινο γινόταν από το 4500-3500 π.Χ. μέχρι και το 1400 π.Χ. Μάλιστα γίνεται λόγος για μια από τις λίγες αν όχι για τη μοναδική θέση  χύτευσης χαλκού που έχει εντοπιστεί στην Πρωτομινωική Κρήτη.

Σε ένα τόπο, λοιπόν, υποβλητικό με άπλετη θέα προς κάθε κατεύθυνση είχαν επιλέξει να κατασκευάσουν οι Μινωίτες τη συγκεκριμένη αγροικία που πρωτοκατοικήθηκε την Ύστερη Μινωική ΙΒ περίοδο ενώ ξαναοικοδομήθηκε και επεκτάθηκε γύρω στο 1300 π.Χ.

Το αρχικό κτίριο αποτελούνταν από πέντε δωμάτια και μια μεγάλη ανοικτή αυλή.Τα ευρήματα κατά την ανασκαφή αποδεικνύουν πως το κτίριο αυτό χρησιμοποιούνταν και ως κατοικία αλλά και για αγροτικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες των ενοίκων του, που παράλληλα προέβαιναν και σε επεξεργασία τροφίμων.

Επιπλέον εντοπίστηκαν αντικείμενα που υποδηλώνουν υφαντουργική δραστηριότητα αλλά και τελετουργίες.

Σε ένα από τα δωμάτια που χρονολογείται στην ύστερη φάση ύπαρξης της αγροικίας βρέθηκαν ένα κωνικό κύπελλο, μια κουτάλα, ένα κέλυφος από τρίτωνα και δυο ζευγάρια κέρατα κατσίκας τοποθετημένα σε μια ρωγμή πάνω από την υπερυψωμένη επιφάνεια ενός βράχου, θέση που οι αρχαιολόγοι κατέγραψαν ως μικρό οικιακό βωμό.

Η οικία του Χωματά είναι ένα από τα πολλά μινωικά αγροκτήματα και αγροτικές οικίες που κάποτε υπήρχαν στην πεδιάδα του κάμπου στο Καβούσι. Μάλιστα το συγκεκριμένο κτίσμα παρείχε πλούσιες πληροφορίες για την καθημερινή ζωή των κατοίκων σε μια αγροικία κατά την Ύστερη εποχή του Χαλκού, αλλά και για την αγροτική οικονομία της Μινωικής Κρήτης.