Κάτω Μιξόρρουμα: Ένα υπέροχο αλλά έρημο χωριό κτισμένο στις όχθες του Σπηλιανού Ποταμού (φωτο)

Στο τρίγωνο που σχηματίζει το αντάμωμα (σμίξιμο) δυο μεγάλων ρεμάτων, το ένα από το Σπηλιανό Ποταμό και το άλλο από τοπικό χείμαρρο, είναι κτισμένο το Κάτω Μιξόρρουμα, στο Δήμο Αγίου Βασιλείου στο Ρέθυμνο.Εξού και η ονομασία του Μιξόρρουμα (Σμιξόρρουμα) από το σμίξιμο των ρεμάτων (ρούμα παλιότερα έλεγαν το ρέμα).

Το Κάτω Μιξόρρουμα είναι σήμερα σχεδόν εγκαταλελειμμένο και μόνο λιγοστά από τα παλιά του σπίτια αναπαλαιώθηκαν ή κτίστηκαν εξ αρχής καθώς οι ιδιοκτήτες τους διέκριναν σε αυτό το σημείο την εξαιρετική ομορφιά που το διακρίνει. Περιβάλλεται από πράσινο και νερά ενώ το χαρακτηρίζει η ηρεμία.

Από τα ιστορικά στοιχεία που είναι διαθέσιμα αλλά και τον τρόπο που είναι κτισμένος αυτός ο μικρός οικισμός προκύπτει πως την ίδρυση του πρέπει να την αναζητήσουμε στην περίοδο της ύστερης Βενετοκρατίας.

Τις παλαιότερες αναφορές σε αυτόν βλέπουμε, ως Mixoruma, από τον Barozzi το 1577, τον Καστροφύλακα το 1583 και το Basilicata το 1630.

Το Κάτω Μιξόρρουμα είναι κτισμένο αμφιθεατρικά στη βόρεια όχθη του Σπηλιανού Ποταμού με θέα την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, που είναι ο προστάτης του, σε μικρό ύψωμα ακριβώς απέναντι από τα σπίτια.

Οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού θεωρείται πως ήλθαν από τον ερειπωμένο σήμερα οικισμό Υπίζυγο ή Επίζυγο που βρισκόταν σε κοντινή απόσταση σε ένα ψηλό λόφο στα όρια του χωριού Μουρνέ.

Η επιλογή του σημείου όπου αναπτύχθηκε το Κάτω Μιξόρρουμα δεν ήταν τυχαία. Το πλούσιο υδατικό δυναμικό του ποταμού και του χειμάρρου που το πλαισιώνουν έδωσε ζωή στο Κάτω Μιξόρρουμα και τους κατοίκους του. Κατάφεραν να εκμεταλλευτούν στο έπακρο την ενέργεια που παρήγαγε το άφθονο νερό του Σπηλιανού Ποταμού κτίζοντας νερόμυλους.

Κάτω από τα τελευταία σπίτια του χωριού συναντάμε τα ερείπια (άλλα σε καλύτερη κατάσταση κι άλλα όχι) τριών τέτοιων νερόμυλων, που ο ένας τροφοδοτούσε, μέσα από κανάλια, με νερό τον άλλο κι έτσι λειτουργούσαν ταυτόχρονα με τρείς διαφορετικές δραστηριότητες ο καθένας: Άλεση σιτηρών, άλεση καρπών ελιάς και ρασοτριβή.

Βόρεια και νότια του Κάτω Μιξορρούματος αναπτύχθηκαν κι άλλοι τέτοιοι νερόμυλοι (5-6) μετατρέποντας τον οικισμό σε ένα πρωτοποριακό βιοτεχνικό κέντρο στα τέλη του 19^ου αιώνα με αρχές του 20ου.

Παράλληλα η πλούσια βλάστηση του ποταμού προσέφερε πρώτες ύλες για να αναπτυχθεί η καλαθοπλεκτική με τα προϊόντα από το Κάτω Μιξόρρουμα να είναι περιζήτητα σε όλη την Κρήτη.

Το νερό βοήθησε στο να ακμάσουν πολλά περιβόλια στον τόπο και σταδιακά να πολλαπλασιαστούν οι κάτοικοι του οικισμού.

Τα σπίτια κτίζοντας το ένα κολλητά με το άλλο κατά τρόπο ώστε σχεδόν να μην υπάρχουν δρόμοι που να τα χωρίζουν. Διέθεταν ωστόσο αυλή και χώρους εντός αυτής και σε στάβλους για τα οικόσιτα ζώα, αποθήκες για τα προϊόντα τους, όπως επίσης ξυλόφουρνο.

Πέρα από σπίτια στο Κάτω Μιξόρρουμα λειτούργησαν καφενεία, ξυλουργεία, σωμαράδικα κι άλλες επιχειρήσεις παραδοσιακών επαγγελμάτων που σήμερα έχουν χαθεί. Ήταν ένα πλούσιο και γεμάτο ζωή χωριό.

Μέχρι το 1930 αυτός ήταν ο κεντρικός οικισμός στην περιοχή και στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα το Άνω Μιξόρρουμα υπήρχε μόνο ένα χάνι, του Δουλγέρη το Χάνι. Τότε δεν υπήρχε ο κεντρικός ασφαλτοστρωμένος δρόμος που βλέπουμε σήμερα κι από εκεί περνούσε ημιονικός δρόμος που χρησιμοποιούσαν όλοι οι κάτοικοι της ανατολικής πλευράς της επαρχίας Αγίου Βασιλείου που κινούνταν προς το Ρέθυμνο. Έτσι το χάνι εξυπηρετούσε όλους τους ταξιδιώτες.

Το 1928 ο δρόμος για τα γαϊδουράκια και τα μουλάρια, με την εμφάνιση των οχημάτων, ασφαλτοστρώθηκε έκανε ευκολότερες τις προσβάσεις και γύρω του άρχισε να αναπτύσσεται ένα νέο χωριό, το Άνω Μιξόρρουμα.

Η παρακμή στο Κάτω Μιξόρρουμα δεν άργησε να έλθει. Το 1996 το εγκατέλειψε και η τελευταία οικογένεια που ζούσε εκεί μια και το βάρος κατοίκησης είχε μεταφερθεί βορειότερα ενώ είχαν αλλάξει οι οικονομικές δραστηριότητες και ο τρόπος ζωής. Σήμερα βέβαια κάποια από τα σπίτια του κατοικούνται και πάλι, κυρίως όμως από υπηκόους άλλων χωρών που επισκέφθηκαν τον τόπο, τον ερωτεύθηκαν και έφτιαξαν εκεί το σπιτικό τους.

(Πληροφορίες αντλήθηκαν από την εργασία του Χαρίδημου Κακλαμάνου με τίτλο «Το Μιξόρρουμα»)

Δείτε επίσης

Κάτω Μιξόρρουμα: Οι νερόμυλοι με τη διπλή και τριπλή χρήση και η λειτουργία τους ως ρασοφάμπρικες

Μιξόρρουμα: Το χωριό με τους περίφημους καλαθοπλέκτες

Ο Σπηλιανός Ποταμός στο Ρέθυμνο με το πλούσιο υδατικό δυναμικό του (φωτο)