Ο κορωνιός στην παραλία Ποταμός των Μαλίων-Η ευφυής κατασκευή του με δακτυλίους

 

Σε περίοπτη θέση στην παραλία Ποταμός των Μαλίων, πάνω σε βράχο, δεσπόζει ένα ιδιαίτερο πιθάρι.

Όπως διαβάζουμε σε πινακίδα που έχει τοποθετηθεί στο σημείο πρόκειται για ένα πιθάρι που κατασκευάστηκε στην περιοχή του Θραψανού πριν από 300 χρόνια και ονομάζεται κορωνιός.

Οι διαδοχικοί δακτύλιοι, που φέρει στην επιφάνεια του, δεν έχουν ρόλο διακοσμητικό. Είναι μια έξυπνη κατασκευή όπου έριχναν νερό, οι δακτύλιοι το συγκρατούσαν κι έτσι τα μυρμήγκια δεν μπορούσαν να σκαρφαλώσουν ως το στόμιο του πιθαριού κλέβοντας τους καρπούς που φύλαγαν στο εσωτερικό του.

Η εφευρετικότητα και η εξυπνάδα των προηγούμενων γενεών σε όλο της το μεγαλείο!

Πως δούλευαν οι Θραψανιώτες αγγειοπλάστες

Να σημειώσουμε πως η παραγωγή πιθαριών από Θραψανιώτες αγγειοπλάστες και η συντεχνιακή τους οργάνωση καταγράφηκε και μελετήθηκε από τις αρχές του 20ού αιώνα από τον αρχαιολόγο Στέφανο Ξανθουδίδη.

Ωστόσο η μελέτη της Μαρίας Βογιατζόγλου, για τα πιθάρια στο Θραψανό, υπήρξε καθοριστική για την έρευνα της νεότερης κρητικής κεραμικής και πολλές μεταγενέστερες μελέτες βασίσθηκαν σε αυτή.

Κατά το παρελθόν η παραγωγή των πιθαριών γινόταν τόσο σε εργαστήρια μέσα στο Θραψανό, όσο και σε πρόχειρα εργαστήρια, που στήνονταν από περιοδεύοντες αγγειοπλάστες σε όλο το νησί.

Η εποχική μετακίνηση των Θραψανιωτών αγγειοπλαστών, από το Μάιο έως τον Σεπτέμβριο, σε διάφορες περιοχές της Κρήτης και η επί τόπου οργάνωση υπαίθριων εργαστηρίων ονομαζόταν «βεντέμα» και οι συμμετέχοντες ««βεντεμάροι»».

Οι αγγειοπλάστες οργανώνονταν σε ομάδες, τα «τακίμια», που συνήθως αποτελούνταν από έξι άτομα.

Ένα άγραφο σύστημα κανόνων καθόριζε την ιεραρχία της ομάδας, τις εργασίες του κάθε μέλους, το ωράριο, την αμοιβή ακόμα και το φαγητό.

Ο «μάστορας» ήταν ο επικεφαλής της ομάδας κι εκείνος που όριζε την περιοχή που θα πήγαινε το «τακίμι». Αυτός μίσθωνε το κτήμα όπου θα στηνόταν το εργαστήριο και έβρισκε τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Ο ίδιος  διαχειριζόταν και τα οικονομικά της.

Ο μάστορας ήταν και ο κατασκευαστής των πιθαριών ενώ τα άλλα μέλη του «τακιμιού» είχαν βοηθητικό ρόλο.

Ο πηλός που χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή των θραψανιώτικων πιθαριών ήταν ένα μείγμα κόκκινης, λεπτόκοκκης αργίλου, το «πιθαρόχωμα», με ένα άλλο είδος χονδρόκοκκης αργίλου χαμηλότερης πλαστικότητας, αλλά καλύτερης αντοχής, η λεγόμενη «λεπίδα».

Οι Θραψανιώτες δημιουργοί πιθαριών είχαν μια ξεχωριστή κατασκευαστική τεχνική κι όταν ολοκλήρωναν τα πιθάρια τα τοποθετούσαν στο καμίνι. Και αυτή η διαδικασία γινόταν με συγκεκριμένο τρόπο κι όχι τυχαία.

Το τελευταίο στάδιο της παραγωγής των πιθαριών, αφότου έβγαιναν από το καμίνι, ήταν το «σβήσιμο».Τα αγγεία βρέχονταν και έμεναν γεμάτα με νερό, ώστε να εξουδετερωθεί ο ασβέστης που περιείχε ο πηλός. Το νερό επίσης έφραζε τους πώρους του κεραμικού και μαρτυρούσε πως όλα είχαν πάει καλά και το πιθάρι ήταν κατάλληλο για χρήση και αποθήκευση υγρών ή στερεών.

Δείτε επίσης

Το άγνωστο λατομείο και οι ιχθυοδεξαμενές στην παραλία Ποταμός των Μαλίων

Άλλα πιθάρια στην ίσια παραλία

(Αντλήθηκαν πληροφορίες από την εργασία "Η παραγωγή κεραμικών χωρίς εφυάλωση στην Κρήτη από τον 16ο έως και τον 19ο αιώνα" της Μαρίας Θαλασσινής Μπράτσου)