Λιτανείες για την πρόκληση βροχής στην Κρήτη

 

Η ξηρασία που βιώνει σήμερα η Κρήτη δεν είναι πρωτοφανές φαινόμενο.Καταστάσεις έντονης ανομβρίας βίωσε το νησί πολλές φορές στο πέρασμα των χρόνων. 

Το 1626, τέλη της Ενετοκρατίας, η Κρήτη μαστιζόταν από μια μακρά περίοδο ξηρασίας που δεν επέτρεπε την καλλιέργεια της γης γι αυτό και οργανώθηκε στην Ιεράπετρα μια από τις παλαιότερες λιτανείες για πρόκληση βροχής που γνωρίζουμε.

Μάλιστα υπήρξε ανάμιξη λατρευτικών στοιχείων του καθολικού και ορθόδοξου δόγματος που έκανε τον τότε γενικό προβλεπτή Κρήτης Francesco Morosini να ασχοληθεί με το θέμα.

Η συνήθεια να οργώνονται λιτανείες για την πρόκληση βροχής ήταν κοινή πρακτική στις αγροτικές κοινωνίες και την περίοδο της Τουρκοκρατίας, τουλάχιστον εκεί όπου οι αντιδράσεις των Οθωμανών δεν ήταν έντονες.

Φαίνεται εξάλλου πως οι μουσουλμάνοι κρητικής καταγωγής, ενδόμυχα, ήθελαν τη λύτρωση από την ανομβρία κι έτσι διηγήσεις από τη Μεσαρά αναφέρουν πως προσέφεραν λάδι και χρήματα κάθε φορά που οργανώνονταν λιτανείες, χωρίς όμως να συμμετέχουν ενεργά σε αυτές.

Λιτανείες είχαμε και στο Οροπέδιο Λασιθίου και μια πολυπληθής είχε οργανωθεί το 1903 ενώ συνεχίζονταν μέχρι τα μέσα του 20^ου αιώνα, όντας οι πιο μεγάλες και μαζικές στην Κρήτη. Διαρκούσαν τρείς μέρες κι έπαιρναν μέρος κάτοικοι όλων των χωριών ακολουθώντας ένα απαραβίαστο τυπικό. Συνήθως ξεκινούσαν Δευτέρα ή Πέμπτη από τη Μονή Βιδιανής και το χωριό Πινακιανώ. Καθώς περνούσε η πομπή από τα χωριά ενσωμάτωνε και τους εκεί κατοίκους. Επίσης περνούσε από όλες τις εκκλησίες και τα ξωκλήσια για να μη μείνει κανείς άγιος αλειτούργητος.

Και φυσικά όλοι οι συμμετέχοντες στις λιτανείες αυτές του Οροπεδίου Λασιθίου τηρούσαν αυστηρή νηστεία.

Το 2000 που ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά, αφού μέχρι τέλη Νοέμβρη δεν είχε βρέξει, έγιναν λιτανείες σε όλες τις ενορίες της Μητρόπολης Γορτύνης και Αρκαδίας. Η απόφαση για τις λιτανείες εκείνες πάρθηκε μετά από πιέσεις ιερέων και πιστών καθώς η ανομβρία είχε ήδη επηρεάσει τις καλλιέργειες.

Στη Μεσαρά αξίζει ν αναφερθεί πως η λιτανεία δεν ήταν ο μόνος τρόπος που χρησιμοποιήθηκε για την πρόκληση βροχής.

Στην Πόμπια είχαν υιοθετήσει κι άλλες εντυπωσιακές τελετουργίες. Δίπλα στο ναό του Αγίου Γεωργίου υπάρχει μια ελιά, δέντρο καθαγιασμένο από τις τελετουργίες του χωριού.Λίγο πιο πάνω βρίσκεται μια βρύση με ανάγλυφο του Αγίου Γεωργίου. 

Όταν λοιπόν αργούσε να βρέξει έφερναν νερό από τη βρύση, το έβαζαν σε μεγάλο σκεύος μέσα στο ναό ή κάτω από την ελιά και το άγιαζε ο ιερέας. Με τα κλαδιά της ελιάς έριχναν αγιασμό στη γη ή τον έπαιρναν μαζί τους σε μια πομπή και πήγαιναν στα χωράφια. Σε όλη την πομπή ο ιερέας έριχνε αγιασμό με το κλαδί της ελιάς.

(Πληροφορίες και φωτογραφίες από την έκδοση "Λαϊκές Τελετουργίες στην Κρήτη Έθιμα στον Κύκλο του Χρόνου", Νίκος Ψιλάκης, εκδόσεις Καρμάνωρ)