Φιλίπποι: Εδώ ίδρυσε ο Απόστολος Παύλος την πρώτη χριστιανική εκκλησία στην Ευρώπη

Οι Φίλιπποι αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Μακεδονίας.

Ιδρύθηκαν το 356 π.Χ. από τον Φίλιππο Β' της Μακεδονίας, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Η πόλη κτίστηκε στη θέση του παλαιότερου θρακικού οικισμού Κρηνίδες και ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Φιλίππου.

Η θέση της ήταν στρατηγική, καθώς βρισκόταν κοντά σε πλούσιες χρυσοφόρες πηγές και έλεγχε ένα σημαντικό πέρασμα μεταξύ της Μακεδονίας και της Θράκης.

Αυτόν τον τόπο επισκέφθηκε, μετά από όραμα, ο Απόστολος Παύλος το 49/50 μ.Χ. και ίδρυσε εκεί την πρώτη χριστιανική εκκλησία στην Ευρώπη.

Κατά τη διαμονή του Αποστόλου Παύλου και των συνοδών του στους Φιλίππους, έλαβε χώρα και η πρώτη βάπτιση επί ευρωπαϊκού εδάφους.

Ήταν ημέρα Σάββατο όταν ο Απόστολος Παύλος με τη συνοδεία του, το Σίλα, τον Τιμόθεο και πιθανόν τον Λουκά, βγήκαν έξω από την πόλη, σε μια τοποθεσία κοντά στον ποταμό Ζυγάκτη, όπου έκανε το πρώτο του κήρυγμα.

Κατά την εποχή που έφθασε ο Παύλος στους Φιλίππους στην πόλη κατοικούσαν λίγοι Ιουδαίοι, οι οποίοι λόγω απουσίας Συναγωγής, συγκεντρώνονταν τα Σάββατα για να προσευχηθούν στις όχθες του ποταμού Ζυγάκτη (παραπόταμου του Στρυμόνα). Σε αυτούς τους Ιουδαίους απευθύνθηκε πρώτα ο Παύλος.

Ανάμεσά τους βρισκόταν και μία έμπορος πορφύρας, η Λυδία, η οποία καταγόταν από τα Θυάτειρα της Μικράς Ασίας. Επρόκειτο για μια γυναίκα ευσεβή, που δέχτηκε το λόγο του Αποστόλου Παύλου και έγινε Χριστιανή. Η Λυδία ήταν η πρώτη ευρωπαία Χριστιανή που βαπτίστηκε μαζί με την οικογένειά της. Η ίδια, στη συνέχεια, φιλοξένησε στο σπίτι της τον Απόστολο Παύλο και τους συντρόφους του ενώ τον βοήθησε στη διάδοση του Ευαγγελίου σε όλη την Ευρώπη. Γι’ αυτό και η ορθόδοξη εκκλησία την ανακήρυξε Αγία και Ισαπόστολο.

H φυλάκιση του Αποστόλου Παύλου

Ύστερα από τη βάπτιση της Λυδίας, ο Απόστολος Παύλος συνέχισε αδιάλειπτα το κήρυγμά του. Διασχίζοντας την πόλη με τους συνοδούς του, μια γυναίκα, που οι κάτοικοι των Φιλίππων θεωρούσαν «δαιμονισμένη», δέχτηκε κι αυτή το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου και «θεραπεύτηκε από τον δαίμονα που την είχε καταλάβει», πράγμα που εξόργισε τις θρησκευτικές αρχές της πόλης.

Αυτό το γεγονός φαίνεται πως οδήγησε στη σύλληψη του Αποστόλου Παύλου και του συνοδού του Σίλα, μεταφέροντας τους στην Αγορά των Φιλίππων.Εκεί, αφού τους βασάνισαν άγρια, τους φυλάκισαν. Σύμφωνα με τις «Πράξεις των Αποστόλων», τη νύχτα της φυλάκισής τους, ένας δυνατός σεισμός έπληξε την περιοχή.

Κατόπιν τούτου εκδιώχθηκαν από τους Φιλίππους. Ο Παύλος, ωστόσο διατήρησε στενούς δεσμούς με τη χριστιανική κοινότητα της περιοχής, έγραψε την περίφημη Επιστολή του προς Φιλιππησίους και επισκέφθηκε την πόλη άλλες τέσσερις φορές.

Η πόλη των Φιλίππων μετατράπηκε σταδιακά σε μεγάλο κέντρο χριστιανικής λατρείας, γεγονός που αποδεικνύεται από την πληθώρα των μνημείων της εποχής αυτής.Με την αναγνώριση του χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας της αυτοκρατορίας, το 313 μ.Χ, οι Φιλίπποι έγιναν έδρα του μητροπολίτη.

Κατά τα παλαιοχριστιανικά χρόνια (4ος -6ος μ.Χ) ιδρύθηκαν στη θέση των ρωμαϊκών κτηρίων των Φιλίππων το συγκρότημα του ''Οκταγώνου'', με τον μητροπολιτικό ναό τον αφιερωμένο στον Απόστολο Παύλο, καθώς και τρεις μεγαλόπρεπες βασιλικές. Στον αρχαιολογικό τους χώρο βλέπουμε σήμερα και το κτίσμα όπου φέρεται να φυλακίστηκε ο Απόστολος Παύλος.

Από τον 4ο αιώνα που τα γοτθικά και αβαροσλαβικά φύλα εισέβαλλαν στα εδάφη της βυζαντινής αυτοκρατορίας οι επιδρομές καταπόνησαν την ανθηρή πόλη. Το 473, μετά από επιδρομή των Γότθων, ερημώθηκαν τα προάστια της ενώ στα τέλη του 6ου με αρχές του 7ου αιώνα οι σεισμοί προκάλεσαν μεγάλες ζημιές στα κτίρια της, δημόσια και ιδιωτικά.

Βασιλική Α

Βρίσκεται βορείως της Αγοράς. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο παλαιοχριστιανικό ναό των Φιλίππων.Κτίστηκε στα τέλη του 5ου αιώνα. Ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής, με εγκάρσιο κλίτος.

Διέθετε τετράγωνο αίθριο στα δυτικά και υπερώο πάνω από τα κλίτη και τον νάρθηκα. Στο μεσαίο κλίτος σώζεται πολυτελής πλακόστρωση και μέρος του άμβωνα.

Στη νοτιοδυτική γωνία της Βασιλικής, βρίσκεται υπόγεια κρύπτη, γνωστή από την παράδοση ως «φυλακή του Αποστόλου». Πιθανότατα πρόκειται για ρωμαϊκή δεξαμενή που χρησιμοποιήθηκε μεταγενέστερα ως χριστιανικός ναός με τοιχογραφίες.

Βασιλική Γ

Βρίσκεται στα δυτικά της Βασιλικής Α. Κτίστηκε τον 6ο αιώνα. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα και εγκάρσιο κλίτος.

Βασιλική Β

Κτίστηκε στον χώρο όπου βρισκόταν η ρωμαϊκή παλαίστρα και κάλυψε σχεδόν ολόκληρο το marcellum, διατηρώντας μόνο το βόρειο μέρος του με την εξάστυλη κιονοστοιχία, που αποτέλεσε τη μνημειακή είσοδο στο βόρειο κλίτος της. Πρόκειται για μνημειακών διαστάσεων βασιλική με τρούλο, του 6ου αιώνα, με έντονη κωνσταντινουπολίτικη επίδραση, τόσο στις διαστάσεις της, όσο και στον περίτεχνο γλυπτό διάκοσμό της.

Είναι μια τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα και προσκτίσματα στα βόρεια και νότια. Το τετράγωνο κεντρικό κλίτος καλυπτόταν με τρούλο, ενώ το Ιερό Βήμα με θόλο.

Οκτάγωνο

Στα ανατολικά της Αγοράς βρίσκεται το συγκρότημα του Οκταγώνου. Πρόκειται για ναό τριών οικοδομικών φάσεων (τέλη 4ου, αρχές 5ου και μέσα 6ου αιώνα). Στη θέση του προϋπήρχε υστεροελληνιστικός Τάφος-Ηρώο, ενώ ήδη από τον 4^ο αιώνα στη θέση του Ηρώου είχε κτιστεί μικρός ευκτήριος οίκος, αφιερωμένος στον Απόστολο Παύλο.

Το Οκτάγωνο, η τελική φάση του οποίου ανήκει στα μέσα του 6ου αιώνα, αποτέλεσε το μητροπολιτικό ναό των Φιλίππων και ήταν αφιερωμένος στον Απόστολο Παύλο. Στα λοιπά κτίσματα του συγκροτήματος ανήκουν μία φιάλη, το βαπτιστήριο, διώροφο επισκοπείο, λουτρώνας, ξενώνας, αποθήκες και μνημειακός πυλώνας προς την Εγνατία Οδό.

Να σημειώσουμε πως ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων έχει ενταχθεί από το 2016 στον κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.