Βεργιανά: Ένας μικρός και όμορφος οικισμός του Μυλοποτάμου με παραδοσιακό χρώμα

Νότια του Περάματος στο Μυλοπόταμο Ρεθύμνου βρίσκονται τα Βεργιανά, ένας μικρός και όμορφος οικισμός που εντυπωσιάζει με τα παλιά πετρόκτιστα κτίσματα του.

Τα Βεργιανά πήραν αυτή την ονομασία από τους Βέργηδες-Βεργάκηδες που κατοίκησαν την περιοχή, η οποία κάποτε μετρούσε μερικές δεκάδες κατοίκων. Σήμερα σε μόνιμη βάση, δυστυχώς, κατοικείται μόνο ένα σπίτι.

Τα υπόλοιπα σπίτια του χωριού είτε έχουν ερειπώσει, είτε αναπαλαιώθηκαν και χρησιμοποιούνται ως εξοχικά ή διατίθενται προς τουριστική εκμετάλλευση. Κατασκευασμένα από πέτρα, αρκετά μεγάλα σε μέγεθος, με καμάρες, εσωτερικές αυλές, κολλημένα το ένα δίπλα στο άλλο, δημιουργούν ένα σύνολο που δεν περνά απαρατήρητο και αποτελεί χαρακτηρηστικό της αρχιτεκτονικής του Μυλοποτάμου.

Τα Βεργιανά τα βρίσκουμε πρώτη φορά στην απογραφή της Κρήτης του 1881 με 79 χριστιανούς κατοίκους. Δε γνωρίζουμε ωστόσο αν προϋπήρχαν αφού δεν τα συναντάμε σε άλλη προγενέστερη γραπτή αναφορά.

Μεταξύ τον ωραίων κτισμάτων που βλέπουμε στα Βεργιανά είναι το συγκρότημα κατοικίας ιδιοκτησίας Χρ. Πολυχρονάκη που έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με ΦΕΚ του 1985.

Το εν λόγω εντυπωσιακό κτίσμα σήμερα έχει αλλάξει ιδιοκτησία, έχει αναπαλαιωθεί υποδειγματικά και χρησιμοποιείται από τη νέα ιδιοκτήτρια του ως εξοχικό.

Πρόκειται για ένα μοναδικό δείγμα παραδοσιακού συγκροτήματος κατοικίας που σώζεται ολοκληρωμένο στον οικισμό και έχει πολύ ενδιαφέροντα μορφολογικά στοιχεία χαρακτηριστικά του είδους αυτών των κτισμάτων.

Είναι πετρόκτιστο και αποτελείται από ισόγειους χώρους και οντάδες στον όροφο ενώ καλύπτεται με δώματα στα ισόγεια τμήματα και με κεραμίδια στον όροφο του. Χαρακτηριστικά του στοιχεία είναι το θύρωμα της εισόδου, από λαξευτή πέτρα, ο φούρνος, ο σταύλος με τις "μπαταδούρες" του, ο αχυρώνας, οι αποθήκες με τα παλιά πιθάρια και το πατητήρι.

Η τυπολογία της κατοικίας αυτής, τα μορφολογικά της στοιχεία και πληροφορίες από την ίδια την οικογένεια των πρώτων ιδιοκτητών, φανερώνουν ότι τα ισόγεια κτίσματα έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 150 ετών ενώ ο όροφος προστέθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα.

Η συγκεκριμένη κατοικία κάλυπτε ταυτόχρονα τις ανάγκες της αγροτικής οικονομίας των ενοίκων της αλλά και τις ανάγκες διαμονής τους, πράγμα σύνηθες στα περισσότερα κρητικά σπίτια των προηγούμενων αιώνων.

Σε κεντρικό σημείο των Βεργιανών είναι κτισμένος ο ναός της Αγίας Βαρβάρας, κατά τον 19^ο αιώνα με εικόνες της ίδιας περιόδου.

Τα Βεργιανά διέθεταν επίσης φάμπρικα, δίπλα από την ιδιοκτησία Πολυχρονάκη, από την οποία σώζεται το κέλυφος του κτιρίου σε ερειπώδη κατάσταση και κάποια από τα μηχανήματα της.

Δίπλα στη φάμπρικά η βάση ενός υπαίθριου ρακοκάζανου που πλέον δεν χρησιμοποιείται. Στην περιοχή καλλιεργούνταν παλιότερα μπόλικα αμπέλια κι ένας μέρος της παραγωγής κατέληγε στην απόσταξη τσικουδιάς.

Στην είσοδο του οικισμού, μετά το Κάτω Τριπόδο, δεσπόζει μια αιωνόβια ελιά ενώ πέριξ του οικισμού υπάρχουν αρκετά ελαιόδεντρα μεγάλης ηλικίας όπως και γέρικες χαρουπιές.