Οι Θεές των Όφεων: Δυο εμβληματικά σύμβολα του μινωικού πολιτισμού

 

Είναι από δυο από τα διασημότερα εκθέματα του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου και τα πλέον εμβληματικά σύμβολα του μινωικού πολιτισμού κι όχι άδικα.

Οι Θεές των Όφεων απεικονίζουν τη χθόνια μινωική θεά των όφεων, ίσως τη μητέρα θεά και κόρη, αποτελώντας έξοχα δείγματα της μινωικής μικροπλαστικής.

Το μικρότερο από αυτά παριστάνει τη θεά όρθια, με ανασηκωμένα χέρια, να κρατάει από ένα φίδι στο καθένα. Φορεί το περίτεχνο μινωικό ένδυμα, το στενό περικόρμιο με μανίκια που αφήνει ακάλυπτο το πλούσιο στήθος, και το μακρύ φόρεμα που διαχωρίζεται σε επτά επάλληλα οριζόντια επίπεδα και καλύπτεται με κοντή ποδιά, ενώ στο κεφάλι φέρει χαμηλό περίτεχνο κάλυμμα, πάνω στο οποίο κάθεται ένας πάνθηρας.

Η μορφή χαρακτηρίζεται από έλλειψη πλαστικότητας και οι σχετικά επίπεδες επιφάνειες ζωντανεύουν με τα εξωτερικά στοιχεία, όπως είναι το πλούσιο φόρεμα και το εντυπωσιακό κάλυμμα της κεφαλής.

Στο σχεδόν τριγωνικό πρόσωπο κατέχουν εξέχουσα θέση τα μεγάλα, εκφραστικά μάτια, που μεταδίδουν όλη την ένταση της μορφής. Το ειδώλιο βρέθηκε μαζί με το δεύτερο, μεγαλύτερο της θεάς των όφεων και με πολλά ακόμη πολύτιμα αντικείμενα.

Πιο συγκεκριμένα τα δυο αγαλματίδια που βλέπουμε σε προθήκη του Μουσείου ανήκουν σε ένα σύνολο από έξι ή επτά παρόμοια ειδώλια που απεικονίζουν τη χθόνια μινωική θεά των όφεων.

Μαζί με άλλα αντικείμενα θρησκευτικού ή τελετουργικού χαρακτήρα χρησιμοποιούνταν στον κεντρικό ιερό του ανακτόρου της Κνωσού, ένα οργανωμένο συγκρότημα λατρευτικού χαρακτήρα στη δυτική πτέρυγα του ανακτόρου.

Μετά από μια καταστροφή του σημείου εκείνου, γύρω στο 1.600 πΧ τα αντικείμενα τοποθετήθηκαν ως κειμήλια σε κιβωτιόσχημους λάκκους στο θησαυροφυλάκιο του ιερού και σφραγίστηκαν πριν την ανοικοδόμηση και εκ νέου χρήση του ιερού στην επόμενη φάση της ιστορίας του.

Τα ειδώλια είναι κατασκευασμένα από επιζωγραφισμένη φαγετιανή.Τα διάφορα τμήματα τους είχαν κατασκευαστεί χωριστά σε μήτρες και είχαν ενωθεί με σύρματα.

Η ονομασία τους οφείλεται στα φίδια που ελίσσονται γύρω από το σώμα και το ψηλό καπέλο που φορά η μεγαλύτερη μορφή καθώς επίσης στα φίδια που κρατά στα χέρια της η μικρότερη. Τα φίδια συμβολίζουν το χθόνιο χαρακτήρα των μορφών δηλαδή τη σχέση τους με τον κάτω κόσμο ενώ το αιλουροειδές κεφάλι της μικρότερης μορφής δηλώνει την κυριαρχία της θεότητας στην άγρια φύση.

(Πηγές Υπουργείο Πολιτισμού και Αρχαιολογικό Μουσείου Ηρακλείου)