Ιδαίο Άντρο: Εδώ ανατράφηκε ο Δίας-Ένα από τα σπουδιαότερα λετρευτικά σπήλαια της Ελλάδας

Στη ρίζα του Ψηλορείτη συναντάμε το Ιδαίο Άντρο είναι ένα από τα σπουδαιότερα λατρευτικά σπήλαια στην Κρήτη το οποίο άκμασε κατά την αρχαιότητα (4.000 π.Χ. μέχρι 1ο μ.Χ. αιώνα) και θεωρείται αντίστοιχης αξίας με τα μεγαλύτερα πανελλήνια ιερά.

Τη φήμη του το Ιδαίο Άντρο την αντλεί από το μύθο που θέλει το Δία να έχει ανατραφεί εκεί.

Μπαίνοντας στο Ιδαίο Άντρο βλέπει κανείς μια μεγάλη αίθουσα με μήκος 40 μέτρα και 50 μέτρα πλάτος η οποία έχει ανασκαφεί το 1885 από τον Federico Άλμπερ και το 1982 από τον Γιάννη Σακελλαράκη.

Ωραίο διάκοσμο και εντυπωσιακά χαρακτηριστικά δεν έχει το συγκεκριμένο σπήλαιο όμως βρίσκεται πάνω στο βουνό-σύμβολο της Κρήτης, τον Ψηλορείτη. Στις πλαγιές του, νότια, ανοίγεται ένα ακόμα σημαντικό λατρευτικό σπήλαιο, το σπήλαιο των Καμαρών.

Ο μύθος αναφέρει πως η Ίδη (το δεύτερο όνομα του Ψηλορείτη) έχει το προνόμιο να βλέπει τον ήλιο πριν την ανατολή και σε κάθε περίπτωση είναι ένα εντυπωσιακό βουνό με θέα προς ολόκληρο το νησί αλλά και τα άλλα νησιά, που είναι διάσπαρτα βόρεια της Κρήτης, μέχρι και την Πελοπόννησο.

Ο μύθος για το Δία

Ο μύθος μας λέει πως υπήρχε χρησμός που έλεγε πως ο γιός του Κρόνου και της Ρέας θα έπαιρνε την εξουσία από τον πατέρα του, ο οποίος για να προστατευτεί καταβρόχθιζε τα παιδιά του.

Η Ρέα όμως δεν μπορούσε να το δεχτεί αυτό κι έτσι σκαρφίστηκε ένα κόλπο για να ξεγελάσει τον Κρόνο δίνοντας του να καταπιεί, όταν γέννησε το Δία, μια φασκιωμένη πέτρα.

Το βρέφος της το έκρυψε βαθιά σε μια σπηλιά όπου το ανέθρεψαν η νύμφη Μέλισσα και η κατσίκα Αμάλθεια. Το κλάμα του μωρού κάλυπταν οι Κουρήτες χτυπώντας τύμπανα και ασπίδες καθώς χόρευαν.

Έτσι επαληθεύτηκε ο χρησμός και ο Δίας όταν έφτασε σε κατάλληλη ηλικία εκδίωξε τον πατέρα του Κρόνο παίρνοντάς του την εξουσία.

Άλλοι μύθοι

Το Ιδαίο Άντρο ονομάζεται επίσης Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας. Κοντά σε αυτό, λέγεται, πως ενταφιάστηκε η γυναίκα του Χαρίδημου, του άρχοντα της Γόρτυνας και συναγωνιστή του Ερωτόκριτου, που σκοτώθηκε κατά λάθος σε κυνήγι στον Ψηλορείτη, όπως γράφει ο Βιτσέντζος Κορνάρος.

Επίσης το Ιδαίο Άντρο λέγεται και Αρκέσιον Άντρο από τη λέξη Άρκεσις που σημαίνει βοήθεια. Σε αυτό πήγαιναν οι προσκυνητές για να ζητήσουν τη βοήθεια του Δία, ο οποίος, κατά το μύθο, είχε και ο ίδιος βοηθηθεί και είχε γλιτώσει το θάνατο.

Ένας από τους γνωστότερους προσκυνητές στο Ιδαίο ήταν ο σοφός της αρχαιότητας από τη Σάμο, Πυθαγόρας.Λέγεται μάλιστα πως είχε συμμετάσχει σε τελετές στο Ιδαίο έχοντας μυηθεί στα μυστήρια που γίνονταν προς τιμήν του Δία.

Βέβαια γι αυτά τα μυστήρια δεν γνωρίζουμε πολλά μια και οι μυημένοι ήταν υποχρεωμένοι να μην μιλούν για το περιεχόμενο τους και την τελετουργία τους.

Είναι δεδομένο πάντως πως στο Ιδαίο κάθε χρόνο οργανώνονταν γιορτές, στην αρχή, προς τιμή του θεού ή της θεάς της βλάστησης που πέθαινε και ξαναγεννιόταν σύμφωνα με τον κύκλο των εποχών.

Μετά εκεί λατρεύτηκε ο Κρηταγενής Δίας κι όπως διασώζει ο Θεόφραστος στη διάρκεια των τελετών προς τιμήν του οι προσκυνητές κρεμούσαν αναθήματα στα κλαδιά μιας λεύκης μπροστά από την είσοδο του Ιδαίου.

Εξάλλου ο μύθος αναφέρει πως και ο Μίνωας, ο μυθικός βασιλιάς της Κνωσού, ερχόταν σαν προσκυνητής στο ιερό του Ιδαίου κάθε 9 χρόνια, για να πάρει τους ανανεωμένους νόμους από τον πατέρα του το Δία.

Οι ανασκαφές στο σπήλαιο

Η σημασία και ο ρόλος του σπηλαίου ήταν άγνωστα μέχρι το 1884 όταν τυχαία η κατσούνα ενός ανωγειανού βοσκού του έφερε στο φως τα πρώτα ευρήματα.

Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ηρακλείου με πρόεδρο τον Ιωσήφ Χατζηδάκη οργάνωσε την πρώτη ανασκαφή στο Ιδαίο το καλοκαίρι του 1885 με επικεφαλής τον ιταλό αρχαιολόγο Federico Halbherr.

Τότε ήρθαν στο φως σπουδαία δείγματα μεταλλοτεχνίας των Γεωμετρικών χρόνων και χάλκινες αναθηματικές ασπίδες (τέλος 8ου-7ου π.Χ.) με εγχάρακτες και σφυρήλατες παραστάσεις.

Σε μικρότερη κλίμακα ανασκαφές έγιναν στο Ιδαίο το 1917 από το Στέφανο Ξανθουδίδη και το 1956 από το Σπύρο Μαρινάτο.

Το 1982 ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής τότε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, Γιάννης Σακελλαράκης, οργάνωσε μια πιο συστηματική ανασκαφή στο Ιδαίο.

Έτσι ήλθαν στο φως αξιόλογα ευρήματα που κατάφεραν να αποκαλύψουν μια καλύτερη εικόνα για το παρελθόν σπηλαίου. Εκείνη την περίοδο βρέθηκαν πολλά ελεφαντοστέινα αναθήματα μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας. Επίσης ένας τεράστιος αριθμός από σπασμένα πήλινα λυχνάρια και πάρα πολλά αφιερώματα με προσεγμένη κατασκευή από πολύτιμες πρώτες ύλες.