Οι μουριές στον Κρούστα Λασιθίου και η ξεχασμένη εκτροφή μεταξοσκωλήκων για παραγωγή μεταξιού

 

Η μουριά είναι κυρίαρχο δέντρο στον όμορφο Κρούστα Λασιθίου. Όπου κι αν κοιτάξεις αντικρίζεις μέσα στο χωριό μουριές ενώ μια εντυπωσιακή αψίδα, φτιαγμένη από κλαδιά των δέντρων της μουριάς, στον κεντρικό δρόμο του οικισμού καλωσορίζει επισκέπτες και κατοίκους.

Η έντονη παρουσία του συγκεκριμένου δέντρου μας έκανε να αναρωτηθούμε αν πρόκειται για τυχαίο γεγονός ή έχει μια διαφορετική εξήγηση κι όπως τελικά μάθαμε ο Κρούστας κατά το παρελθόν είχε έντονη παράδοση στην παραγωγή μεταξιού.

Δυο ευγενικές και χαμογελαστές γυναίκες του χωριού η Μαρία Πάγκαλου και η Αιμιλία Βάρδα, που τυγχάνει να είναι αδελφές, μας περιέγραψαν κατά γράμμα πως συνδέθηκε ο Κρούστας με την παραγωγή μεταξιού και ποια διαδικασία ακολουθούσαν.

Όπως μας είπαν, το σπόρο του μεταξιού έφερε στον Κρούστα πριν πολλά χρόνια η δασκάλα που δίδασκε τα κορίτσια οικοκυρική.

Εκείνη τους δίδαξε  πως θα εκτρέφουν τους μεταξοσκώληκες και πως θα φθάνουν σε σημείο να παίρνουν την κλωστή του και με αυτή να φτιάχνουν όμορφα εργόχειρα.

Οι δυο γυναίκες θυμήθηκαν πως ο σπόρος, που χρειάζεται για αναπτυχθεί ο μεταξοσκώληκας, άνοιγε κάθε χρόνο το μήνα Μάρτιο κι επειδή τότε οι μουριές δεν είχαν φύλλα  τάιζαν τα μικρά σκουλίκια με μεταξόβρουβες. Αυτό γινόταν μέχρι τον Απρίλη που οι μουριές αποκτούσαν φύλλωμα το οποίο αποτελούσε την τροφή των μεταξοσκωλήκων.

Τη δεκαετία του 1960-70 αρκετές γυναίκες στον Κρούστα ασχολούνταν με την παραγωγή μεταξωτής κλωστής. Για περίπου 40 ημέρες, που κρατούσε όλη η διαδικασία κάθε χρόνο, όλες βρίσκονταν σε συναγερμό ώστε να μπορέσουν να καλύψουν όλα τα στάδια παραγωγής χωρίς απώλειες.

Βέβαια από τον κεντρικό δρόμο του Κρούστα με τα αψιδωτά κλαδιά που έχουν τα δέντρα της μουριάς δεν έκοβαν φύλλα. Αναζητούσαν την τροφή των μεταξοσκωλήκων στα χωράφια τους ενώ ενοικίαζαν κιόλας δέντρα μουριάς στο Καλό Χωριό και την Κριτσά .

Σύμφωνα με τις περιγραφές των δυο ηλικιωμένων γυναικών, οι μεταξοσκώληκες έπρεπε να βρίσκονται σε χώρο όπου δεν υπήρχε η παραμικρή μυρωδιά γιατί κάθε οσμή εμπόδιζε την δημιουργία του κουκουλιού τους.

Οι κοπέλες του χωριού έβαζαν τάβλες σε ένα δωμάτιο που προσέφερε απομόνωση από τις οσμές του σπιτιού και πάνω σε αυτές τοποθετούσαν τους μεταξοσκώληκες. Όταν έφτιαχναν το κουκούλι τους προσέθεταν φυτά αγούδουρα καθώς και κλαδιά χαρουπιάς.

Οι μεταξοσκώληκες έπλεκαν το κουκούλι  και στη συνέχεια οι γυναίκες το έβγαζαν από τις τάβλες και το τοποθετούσαν σε λαμαρίνες τις οποίες φούρνιζαν για να πεθάνει η πεταλούδα-μετεξέλιξη του μεταξοσκώληκα.

Πριν ωστόσο το φούρνισμα κρατούσαν αρσενικό και θηλυκό κουκούλι από τον οποίο έβγαζαν το σπόρο για την επόμενη χρονιά.

Να σημειώσουμε πως το τελικό στάδιο επεξεργασίας γινόταν στη Σητεία όπου αντί πληρωμής έδιναν λάδι ενώ μαζί τους οι γυναίκες κρατούσαν ξύλα για το φούρνισμα. Πέντε τα ξημερώματα ξεκινούσαν από τον Κρούστα για να πάνε στη Σητεία και να ολοκληρώσουν την εργασία που θα τους έδινε το μετάξι.

Με τις κλωστές μεταξιού, που αποκτούσαν με τη συγκεκριμένη διαδικασία, έφτιαχναν εργόχειρα όχι προς πώληση αλλά για να στολίζουν τα δικά τους σπίτια και να δημιουργούν προίκα στα παιδιά τους.

Σήμερα δυστυχώς η εκτροφή μεταξοσκωλήκων και η παραγωγή μεταξιού αποτελεί παρελθόν για τον Κρούστα. Οι νέες γυναίκες εργάζονται και δεν έχουν χρόνο για μια τόσο απαιτητική διαδικασία ενώ και τα εργόχειρα κάθε είδους έπαψαν να είναι της μόδας και όσα κληρονόμησαν από γιαγιάδες και μαμάδες μπήκαν στα μπαούλα και ξεχάστηκαν.