Ο θρύλος που θέλει το ακέφαλο σώμα του Κων/νου Παλαιολόγου να έχει ταφεί στη Μονή Αγκαράθου

 

 

Ήταν 29 Μαΐου 1453 όταν οι Οθωμανοί «πάτησαν» την Πόλη, αλλάζοντας τη ροή της Παγκόσμιας Ιστορίας και τον γεωπολιτικό χάρτη.Εκείνη τη μέρα  ο Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος έπεφτε μαχόμενος ή μήπως όχι; Μαρμάρωσε λένε άλλοι ενώ υπάρχει και η εκδοχή πως διέφυγε.

Οι διηγήσεις, οι θρύλοι και οι καταγραφές για το θάνατο του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα είναι πάμπολλες. Σχεδόν όλες όμως μιλούν για το πώς σκοτώθηκε, πως βρέθηκε το κεφάλι του, που είχε αποσπαστεί από το υπόλοιπο σώμα, και τι έγινε στη συνέχεια με την αναγνώριση και την ταφή του κεφαλιού.

Στην Κρήτη ωστόσο αναπτύχθηκαν θρύλοι όχι για το κεφάλι του αυτοκράτορα αλλά για το σώμα του. Αυτό, θέλουν οι λαϊκοί θρύλοι, να μεταφέρθηκε με τα πλοία των Κρητικών αγωνιστών που είχαν μεταβεί για την υπεράσπιση της Κωνσταντινούπολης στη Βασιλεύουσα, πίσω στο νησί.

Και μάλιστα αναφέρουν πως το ακέφαλο σώμα του ετάφη σε χώρο στην Ιερά Μονή Αγκαράθου.Και μπορεί η ιστορία αυτή να μην έχει κάποια δόση αλήθειας ωστόσο έχει τη σημασία της καθώς μέσω της Μονής Αγκαράθου επιχειρεί, αυτός που εμπνεύσθηκε αυτό το θρύλο, να τοποθετήσει την Κρήτη σε ρόλο θεματοφύλακα και συνεχιστή της βυζαντινής παράδοσης.

Πως σκοτώθηκε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος

Ο Γκιστάβ-Λεόν Σλυμπερζέ, Γάλλος βυζαντινολόγος και ερευνητής της ιστορίας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αναφέρει για το θάνατο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου πως  ήταν θάνατος ήρωα, που αγωνίστηκε και έπεσε πρώτος από όλους τους συμπολεμιστές του. Η αγάπη και ο πόνος για την πατρίδα αυτού του ιδεολόγου ηγεμόνα, μπορεί να κάνει ακόμα και τον πιο αδιάφορο μπροστά σ όλα αυτά τα θέματα να κλάψει. Εξιστορώντας τα σχετικά με την πολιορκία ο Δούκας και ο αρχιεπίσκοπος Λεονάρδος λένε, ότι την τελευταία ώρα της μάχης, βλέποντας ο Κωνσταντίνος την αγαπημένη του πόλη να καταλαμβάνεται από τους Τούρκους, κραύγασε: «...δεν υπάρχει κανείς Χριστιανός να μου πάρει το κεφάλι;». Όλοι πλέκουν εγκώμια για την ιπποτική ανδρεία του αυτοκράτορα και βεβαιώνουν, πως όταν είδε τους Αγαρηνούς να εισβάλλουν νικητές από το ρήγμα, φώναξε έντονα και ακούστηκε καθαρά: «η πόλη κυριεύτηκε και εγώ ζω ακόμα;». Αμέσως όρμησε στο κέντρο της μάχης και σκοτώθηκε.

Οι διηγήσεις της εποχής εκείνης σχετικά με τον θάνατο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, διαφέρουν μεταξύ τους. Οι θρύλοι αντικατέστησαν την αλήθεια, που δεν έχει ακόμα ξεκαθαριστεί. Κανένας από τους ιστορικούς της πολιορκίας δεν ήταν μπροστά την ώρα του θανάτου του.

Ο πιστός του Φραντζής, που μας άφησε μια συγκινητική για όλα αυτά διήγηση, και τον συντρόφευσε στον τελευταίο έφιππο περίπατο στον περίβολο των τειχών, λέει με σαφήνεια, ότι εκείνη την τραγική ώρα δεν ήταν δίπλα στον αγαπημένο του ηγεμόνα αλλά αρκετά μακριά, σε αποστολή που του είχε ανατεθεί για να επιθεωρήσει κάποιο άλλο σημείο της άμυνας.

Ο Κριτόβουλος λέει, ότι ο βασιλιάς σκοτώθηκε δίπλα στη μικρή πύλη, που χρησίμευσε στην αποχώρηση του Ιουστινιάνη. Ο Λεονάρδος ο Χίος μαρτυρεί ότι έπεσε κάτω πληγωμένος από έναν γενίτσαρο, σηκώθηκε και ξαναχτυπήθηκε, πια θανάσιμα. Ο Μοντάλδος μιλάει για δύο διαφορετικές φήμες που διαδόθηκαν τότε. Η μία λέει, ότι τσαλαπατήθηκε από αυτούς που οπισθοχωρούσαν άτακτα και η άλλη ότι κάποιος Τούρκος του έκοψε το κεφάλι. Ο Ρικκιέριος λέει επίσης, ότι όρμησε χτυπώντας δεξιά και αριστερά και σκοτώνοντας όποιον έβρισκε μπροστά του, αν και τραυματισμένος θανάσιμα.

Σύμφωνα με τον Πούσκουλο, χτυπιόταν με τους γενίτσαρους «στο ίδιο πρόχωμα», σκότωσε τρεις και ύστερα σκοτώθηκε από μια δυνατή σπαθιά. Το κεφάλι του κόπηκε και πάρθηκε από κάποιον που τον γνώριζε. Το πήγε στον Μωάμεθ που πλήρωσε την αμοιβή που είχε υποσχεθεί για αυτή την περίπτωση.

Ο Δούκας αφηγείται ότι δυο Τούρκοι μάλωσαν μεταξύ τους για το ποιος σκότωσε τον Κωνσταντίνο, κόβοντας του το κεφάλι. Λέει, ότι το κεφάλι αναγνωρίστηκε από τους πιστούς του, που ανάμεσά τους ήταν και ο μεγάλος δούκας Λουκάς Νοταράς. Έπειτα καρφώθηκε στην κολώνα του Αυγουσταίου και μετά γδάρθηκε. Γέμισαν το δέρμα με άχυρα και το διαπόμπευσαν, με διαταγή του σουλτάνου, στην Περσία και την Αραβία και σε όλους τους άλλους Μουσουλμάνους.

Ο Μοντάλδος προσθέτει, ότι αυτό το κεφάλι στάλθηκε στον πασά της Βαβυλωνίας μαζί με 40 αγόρια και 40 παρθένες, που είχαν σκλαβωθεί. Ο Μωάμεθ διέταξε αυτή την διαπόμπευση, για να αναγγείλει σε όλη την Ασία τον θρίαμβο της ημισελήνου.

Για το θέμα του θανάτου του Παλαιολόγου ένας Πολωνός γενίτσαρος διηγήθηκε πως ο Κωνσταντίνος αγωνίστηκε γενναία και στο τέλος έπεσε σκοτωμένος από έναν γενίτσαρο, που αφού πρώτα τον αποκεφάλισε, πήγε και άφησε το κεφάλι στα πόδια του σουλτάνου, λέγοντας: "ευτυχισμένε σουλτάνε, να το κεφάλι του πιο φοβερού απ’ τους εχθρούς σου" ο σουλτάνος στράφηκε σε κάποιον από τους επίσημους αιχμαλώτους, με το όνομα Ανδρέας, και τον ρώτησε αν γνώριζε ποιανού ήταν αυτό το κεφάλι. Είναι του αφέντη μας του αυτοκράτορα, απάντησε με λυγμούς ο Έλληνας. Ο Μωάμεθ αντάμειψε αυτόν τον γενίτσαρο που τον έλεγαν Σαφλέρ, δίνοντάς του τη διοίκηση του Αϊδινίου στην Ανατολή.

Η πιο έγκυρη από το σύνολο των διηγήσεων της εποχής είναι εκείνη, που κάνει λόγο για την αναγνώριση του πτώματος του αυτοκράτορα, έπειτα από αρκετές ώρες, από τα σανδάλια με τους αετούς, επισημαίνοντας επίσης ότι μόλις νίκησε ο σουλτάνος, πληροφορήθηκε αμέσως τα σχετικά με την τύχη του αυτοκράτορα και έδειξε στους εξέχοντες από τους αιχμαλώτους, το κεφάλι για να το αναγνωρίσουν. Η αναγνώριση έγινε με απερίγραπτη συγκίνηση.

Η μαρτυρία του Δούκα για την ταρίχευση ή μάλλον για το γέμισμα με άχυρα του κεφαλιού του Αυτοκράτορα και την επίδειξή του σε όλες τις πόλεις της Ασίας, επιβεβαιώνεται και από την αφήγηση του Μοσχοβίτη. Σύμφωνα με αυτήν, κάποιος γραφέας έφερε στον σουλτάνο το κεφάλι του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Αυτός, αφού πρώτα βεβαιώθηκε ότι ήταν πράγματι το κεφάλι του αυτοκράτορα, το φίλησε και το έστειλε στον Πατριάρχη. Τότε το έβαλαν σε ένα δοχείο ασημένιο και το έθαψαν κάτω από την Αγία Τράπεζα της Αγίας Σοφίας, ενώ το σώμα το μετέφεραν νύχτα στον Γαλατά όπου και το έθαψαν.

Τα ίδια λέει περίπου και η διήγηση του Πούσκουλου. Λένε και για άλλα σημεία όπου τάφηκε μέσα στην αφάνεια ο τελευταίος αυτοκράτορας των Ελλήνων, μεταξύ αυτών και η Κρήτη.

Ανάξιος λόγου είναι πάντως εκείνος ο θρύλος που λέει, ότι ο άτυχος βασιλιάς ξέφυγε από το θάνατο και έζησε σαν περιπλανώμενος για πολλά ακόμα χρόνια.

Περίεργη αλλά και αξιόλογη είναι η διήγηση του Σλαβονικού χρονικού. Σύμφωνα με αυτό, ο σουλτάνος τους ρώτησε όλους σχετικά με την τύχη του Βασιλιά. Βγαίνοντας από την Αγία Σοφία και πηγαίνοντας προς την Ακρόπολη, κάποιος Σέρβος του παρουσίασε ένα κομμένο κεφάλι και κραυγάζοντας είπε: "Ένδόξε αφέντη, να είναι αιώνια η ευτυχία σου. Ορίστε το κεφάλι του Τσάρου Κωνσταντίνου".

Όλοι κατέβηκαν από τα άλογα. Ο μεγάλος δούκας Λουκάς Νοταράς και τα άλλα μέλη της ελληνικής αριστοκρατίας κλήθηκαν αμέσως, για να αναγνωρίσουν, με κλάματα, το κεφάλι του ίδιου τους του Αυτοκράτορα . Ο Σέρβος πήγε μερικούς από τους αξιωματικούς του σουλτάνου στο πτώμα που είχε αποκεφαλίσει. Ήταν πράγματι του βασιλιά. Φορούσε ακόμα τα κόκκινα πέδιλα με τον κεντημένο δικέφαλο αυτοκρατορικό αετό. Βρισκόταν στην πλατεία, που λέγεται σήμερα Σαντζακντάρ Γιοκουσάρ.

Ο σουλτάνος διέταξε ναι εκτεθεί το κομμένο κεφάλι μέχρι το απόγευμα σε κάποια κολώνα από πορφυρίτη, απέναντι από το αυτοκρατορικό ανάκτορο. Έπειτα, την ίδια μέρα επέτρεψε να ταφεί ο νεκρός από τον Ελληνικό Κλήρο με όλες τις τιμές που άρμοζαν στο αξίωμά του. Για να δείξει ακόμα περισσότερο την εκτίμηση που έτρεφε στον άτυχο ηγεμόνα, διέταξε το λάδι του καντηλιού, που θα έκαιγε στο σεπτό μνήμα του, να πληρώνεται από αυτόν τον ίδιο.

Δείτε επίσης

Η άγνωστη ιστορία υπεράσπισης της Κωνσταντινούπολης από γενναίους Κρητικούς