Κούρτες: Το ερειπωμένο χωριό κοντά στο Ζαρό με ιστορία από τη μινωική περίοδο (Φωτογραφίες)

 

Στα διοικητικά όρια του Ζαρού συναντάμε τον ερειπωμένο σήμερα οικισμό Κούρτες ένα από τα χωριά που επί Τουρκοκρατίας συγκέντρωνε σημαντικό οθωμανικό πληθυσμό.

Ωστόσο η ιστορία του δεν ξεκινά την Τουρκοκρατία καθώς αναφορά στις Κούρτες έχουμε σε έγγραφο του 1377 του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα όπου ο C. Michelin, κάτοικος του χωριού Curte,  εμφανίζεται ως μάρτυρας σε συμβόλαιο.

Βέβαια σε άλλο συμβόλαιο του 1303 βλέπουμε αναφορά στον οικισμό Curte Maiorum, δηλαδή Κούρτες Μεγαλύτερες, κι ίσως να μιλάμε για το ίδιο χωριό.

Τις Κούρτες συναντάμε στην απογραφή του Barozzi το 1577 και του Καστροφύλακα το 1583 με 172 κατοίκους, εποχή που ο Ζαρός είχε 266, ήταν δηλαδή ένα αρκετά μεγάλο χωριό για τα δεδομένα της περιόδου.

Έχει ενδιαφέρον η καταγραφή του χωριού το 1842 από το Χουρμούζη Βυζάντιο καθώς αναφέρει πως είχε παλιότερα 63 τουρκικές οικογένειες και απέμειναν 12 και μια χριστιανική ενώ αναφέρει πως στην περιοχή υπήρχαν τέσσερις εκκλησίες ερειπωμένες.

Σε επόμενες απογραφές μέχρι και τη δεκαετία του 1970 ο πληθυσμός στις Κούρτες μειώθηκε μέχρι που μηδενίστηκε.

Σε ότι αφορά τώρα την ονομασία του χωριού ο Στέργιος Σπανάκης αναφέρει πως προέρχεται από το βυζαντινό κούρτη και κώρτη, το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από το λατινικό cohoros-tis δηλαδή τόπος κλειστός, ανάκτορο, αυλή. Στη βυζαντινή περίοδο η λέξη χρησιμοποιούνταν με τη σημασία του κλειστού χώρου, όπως η μάντρα και μάλιστα στη δυτική Κρήτη έχουμε και τη λέξη κουρτίζω, δηλαδή μαντρίζω. Επίσης η κόρτη ήταν βυζαντινό στρατιωτικό τάγμα οπότε δεν αποκλείεται οι Κούρτες να ήταν έδρα στρατιωτικών ταγμάτων αλλιώς ποιμενικές μάντρες, αν δεχθούμε την προηγούμενη σημασία της λέξης.

Σήμερα, όποιος επισκεφθεί την περιοχή, θα συναντήσει κάποια ελάχιστα κτίσματα στις Κάτω Κούρτες, στο Μεσοχώρι λιγοστά απομεινάρια επίσης και στις Πάνω Κούρτες τα περισσότερα ερείπια κτισμάτων μαζί με κάποιες νεότερες κατασκευές. Στην περιοχή βλέπουμε επίσης τρείς εκκλησίες, τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος στις Κάτω Κούρτες, των Τριών Ιεραρχών στο Μεσοχώρι και του Αγίου Γεωργίου που είναι και η μεγαλύτερη στις Πάνω Κούρτες.

Στο ψηλότερο σημείο του χωριού, στη ρίζα της Κουρτοκεφάλας όπως ονομάζεται ο λόφος, βρίσκεται κι ένα εντυπωσιακό υδραγωγείο που χρονολογείται κατά τον 1^ο ή 2^ο αιώνα μ.Χ. Νότια και δυτικά της Κουρτοκεφάλας αξίζει να σημειώσουμε πως έχουν εντοπιστεί τάφοι της υστερομινωικής περιόδου και άλλα ευρήματα που μας παραπέμπουν σε κατοίκηση της περιοχής από τους Μινωίτες.

Η Κουρτοκεφάλα όπου βρίσκεται ο οικισμός

Το παλιό υδραγωγείο με τις λαξευμένες δεξαμενές