Κούμοι Ρεθύμνου: Ένα μικρό αγροκτηνοτροφικό χωριό που κερδίζει το στοίχημα του να παραμείνει ζωντανό

Αρκετά κοντά στην πόλη του Ρεθύμνου συναντάμε τους Κούμους, ένα μικρό χωριό, που αν δεν διέθετε δραστήριους ανθρώπους να το αγαπούν και να αγωνίζονται για να κρατηθεί ζωντανό, σήμερα ίσως να είχε την τύχη οικισμών που είτε έχουν ερημώσει είτε κατοικούνται από ελάχιστα άτομα.

Η παλιότερη ονομασία του χωριού ήταν Comus όμως στη συνέχεια από παραφθορά έγινε Κούμοι, ονομασία που παραπέμπει στους χώρους όπου μάζευαν μικρά αρνιά και ερίφια για να απογλακτιστούν.

Τους Κούμους δεν τους συναντάμε σε βενετικές απογραφές παρά μόνο στην οθωμανική απογραφή του 1659, όπου καταγράφονται 54 σπίτια.Το χωριό δεν αναφέρεται ούτε αργότερα στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834, αλλά το βρίσκουμε στο έργο «Κρητικά» του Μανουήλ Χουρμούζη, το 1842.

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας οι Κούμοι δεν έζησαν ήρεμα καθώς στην επανάσταση του 1866 σώμα Οθωμανών ατάκτων επιτέθηκε στο χωριό ενώ το 1868 οι Οθωμανοί που βρίσκονταν σε αυτό δέχθηκαν επίθεση από τους Κρήτες επαναστάτες και αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν.

Σήμερα σε μόνιμη βάση στο χωριό διαμένουν περίπου 150 άνθρωποι και μάλιστα σε αντίθεση με άλλους, τέτοιου μεγέθους, οικισμούς εκεί βρίσκουμε αρκετά παιδιά από 2-17 ετών τα οποία πηγαίνουν στο σχολείο των Αρμένων και στο Ρέθυμνο.

Τη δεκαετία του 1960 βέβαια οι μαθητές στους Κούμους ξεπερνούσαν τους 50 και το μονοθέσιο δημοτικό σχολείο τους έσφυζε από ζωή, όμως πλέον οι συνθήκες άλλαξαν και τέτοια νούμερα μπορεί να πετύχει κανείς μόνο σε κεφαλοχώρια.

Το παλιό σχολείο, που έπαψε να λειτουργεί το 1999 στους Κούμους, δεν μαράζωσε μετά την εγκατάλειψη του αλλά μετατράπηκε σε πολιτιστικό κέντρο και φιλοξενεί τις εκδηλώσεις που κατά καιρούς πραγματοποιούνται στην περιοχή.

Πολιούχος των Κούμων είναι ο Χριστός, ο εντυπωσιακός ναός του οποίου δεσπόζει στο ψηλότερο σημείο του χωριού. Άλλες εκκλησίες που συναντάμε, είναι, στο κέντρο του η Κοίμηση της Θεοτόκου, ο Άγιος Γεώργιος, η Αγία Μαρίνα και ο Άγιος Αντώνιος.

Όπως μας ανέφερε ο συνταξιούχος δάσκαλος Μανώλης Γασπαράκης, ο μακαριστός ιερέας Ανδρέας Ψαθάκης διακόνησε τους Κούμους για πάνω από 40 χρόνια αφήνοντας πίσω του σπουδαίο έργο που έχουν να θυμούνται στις μέρες μας οι κάτοικοι. Την ενορία αμέσως μετά ανέλαβε ο π. Μιχαήλ Κορνάρος ενώ τώρα ιερέας στο χωριό είναι ο π. Εμμανουήλ Φουντουλάκης που συνεχίζει την προσπάθεια να κρατά τους κατοίκους ενωμένους.

Το χωριό δεν ήταν ποτέ αυτό που λέμε πλούσιο, όμως σε δύσκολες περιόδους, όπως στην Κατοχή, οι κάτοικοι του κατάφερναν να επιβιώσουν με τα χόρτα που υπάρχουν σε αφθονία, τα χαρούπια με τα οποία έφτιαχναν ψωμί, με τα ζώα που διέθεταν και ότι άλλο παρήγαγαν στα χωράφια τους.

Στο ποτάμι, που διέρχεται από το χωριό, λειτουργούσε κατά το παρελθόν νερόμυλος για να αλέθει τα σιτηρά που καλλιεργούσαν και αν κάνει κανείς βόλτα εκτός οικισμού θα δει κάποια από τα αλώνια όπου αλώνιζαν.

Αρκεί να πούμε πως το ρεύμα έφθασε στο χωριό μετά το 1960 και μέχρι τότε οι άνθρωποι ζούσαν με τις λάμπες.

Απότοκο των δύσκολων συνθηκών διαβίωσης και της φτώχειας που ακολούθησε, μετά το τέλος του Πολέμου και του Εμφυλίου, ήταν η μετανάστευση. Πολλοί άνθρωποι έφυγαν από τους Κούμους για να εργαστούν στην Αμερική και τη Γερμανία, επιστρέφοντας, οι περισσότεροι εξ αυτών, λίγα χρόνια αργότερα.

Στις μέρες μας οι Κούμοι είναι κατά κύριο λόγο κτηνοτροφικό χωριό. Όλες οι οικογένειες έχουν λίγα ή περισσότερα ζώα και μάλιστα λειτουργεί μέσα στο χωριό και το τυροκομείο της οικογένειας Γασπαράκη το οποίο παίρνει το γάλα τους και το γάλα άλλων παραγωγών κοντινών οικισμών και παράγει εξαιρετικής ποιότητας τυροκομικά είδη. Επίσης κάθε οικογένεια καλλιεργεί λίγες κορωνέικες ελιές, ίσα για το λάδι που χρειάζεται σε ετήσια βάση.

Η απόσταση που χωρίζει τους Κούμους από το Ρέθυμνο είναι μικρή, κάτι λιγότερο από 15 χιλιόμετρα, κι αυτό έχει βοηθήσει ώστε κάποιοι νέοι άνθρωποι να παραμείνουν εκεί και να μετακινούνται καθημερινά για τη δουλειά τους στην πόλη.

Το χωριό διαθέτει δυο φαράγγια με καλές προοπτικές μια και εξετάζεται πως θα διαμορφωθούν μονοπάτια στο εσωτερικό τους και πως θα γίνουν ευρύτερα γνωστά για να προσελκύουν ανθρώπους που αγαπούν το περπάτημα στη φύση. Πρόκειται για το φαράγγι με την ονομασία Κουρούνη και το φαράγγι του κοντινού χωριού Κάστελλου.

Μια βόλτα πάντως αξίζει να κάνει κανείς ως τους Κούμους. Να περπατήσει στον προσεγμένο κεντρικό δρόμο που το διασχίζει με τις πέτρινες κατασκευές και κρήνες. Να δει από το ύψωμα, όπου βρίσκεται ο ενοριακός ναός, την ωραία θέα και βέβαια να απολαύσει την όμορφη φύση που το περιβάλλει και τη φιλοξενία των κατοίκων του που διατηρεί το γνήσιο χαρακτήρα της φιλοξενίας που κάνει την Κρήτη να ξεχωρίζει.

(Ευχαριστίες στο Μανώλη και Γιώργο Γασπαράκη για τις πληροφορίες που μας παρείχαν)