Αργάθια ή Αρδάκτια: Το χωριό που ερήμωσε μετά από συνεχείς κατολισθήσεις

 

Πολύ κοντά στον οικισμό του Αγίου Θωμά, στην πρώην επαρχία Μονοφατσίου, βρίσκεται ένα μικρό χωριό που οι περισσότεροι γνώρισαν τη δεκαετία του 1980 όταν εξαιτίας του φόβου μεγάλης κατολίσθησης η πλειονότητα των κατοίκων του αναγκάστηκε να το εγκαταλείψει.

Βέβαια οι καταπτώσεις βράχων είχαν ξεκινήσει στα Αρδάκτια, για τα οποία ο λόγος, τη δεκαετία του 1960, όμως όταν πια ο κίνδυνος για τους κατοίκους αποδείχθηκε άκρως απειλητικός με εντολή της τότε Νομαρχίας οι άνθρωποι που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν εκεί έφυγαν.

Σήμερα η εικόνα του χωριού κραυγάζει εγκατάλειψη. Ελάχιστοι, κυρίως ηλικιωμένοι, κόντρα στον κίνδυνο των βράχων που στέκουν σαν θεριά πάνω από τα κεφάλια τους παραμένουν εκεί ή το επισκέπτονται καθημερινά λόγω των περιουσιών τους.

Τα περισσότερα σπίτια έχουν ερειπώσει. Άλλα έγιναν στάνες για πρόβατα κι άλλα μαραζώνουν με ανοικτές πόρτες και παράθυρα. Το εσωτερικό τους, που κάποτε ήταν γεμάτο ζωή, τώρα είναι εκτεθειμένο στα αδιάκριτα βλέμματα των λιγοστών περαστικών.

Όπως μας είπε ένας παλιός κάτοικος, που έφυγε με την οικογένεια του αλλά καθημερινά παίρνει ανάσες μόνο όταν βρίσκεται στα Αρδάκτια, παλιότερα το χωριό είχε τέσσερα καφενεία και τουλάχιστον 300 κατοίκους.

Ο Στέργιος Σπανάκης αναφέρει πως τα Αρδάκτια ή Αργάθια, όπως είναι η σωστή ονομασία τους, είναι κτισμένα σε υψόμετρο 520 μέτρων και την παλαιότερη αναφορά σε αυτά τη συναντάμε το 1577 από τον Barozzi που γράφει για Argati Apano και  Argati Cato, άρα για δυο μικρούς οικισμούς. Πράγματι όποιος βρεθεί εκεί μπορεί να διακρίνει δυο οικιστικές μονάδες που χωρίζονται από τον κεντρικό δρόμο.

Τους δυο οικισμούς συναντάμε και στις μετέπειτα απογραφές του Καστροφύλακα και του Βασιλικάτα, ενώ στην τουρκική απογραφή του 1671 αναφέρεται ως ένα χωριό με την ονομασία Irgadye με δέκα χαράτσια. Με την σωστή του ονομασία ως Argathia βλέπουμε το χωριό στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834.

Μετά ωστόσο η ονομασία δεινοπάθησε αφού στην απογραφή του 1881 εμφανίζεται ως Αρδάχθια όπως και σε εκείνη του 1900. Το 1940 ο μη κρητικός απογραφέας εμφάνισε το χωριό ως Αδράκτια κι έτσι συνέχισε να αναφέρεται επίσημα μέχρι το 1961.

Η κακοποίηση του ονόματος σταμάτησε όταν μετά από την κατολίσθηση βράχων το χωριό εγκαταλείφθηκε και οι κάτοικοι του έφτιαξαν μια νέα συνοικία στη θέση Πλάκα.

Σύμφωνα με τον αείμνηστο Κωστή Ι. Βασιλάκη και το βιβλίο για τον Άγιο Θωμά, το όνομα αυτού του χωριού προέρχεται από τον εργάτη που στην κρητική διάλεκτο λέγεται αργάτης. Οι πρώτοι κάτοικοι λοιπόν αυτού του χωριού ήταν αργάτες με τη λέξη αργαθιά να παραπέμπει σε ομάδα μισθωτών εργατών που εργάζονται σε ξένα κτήματα.

(Αντλήθηκαν πληροφορίες από την έκδοση "Άγιος Θωμάς από τα εκκλησάκια του 21ου αι. στο Ιερό των Χθόνιων Θεοτήτων" του Κωστή Ι. Βασιλάκη)